Kripto Para Nedir?
Kripto para nedir gelin bu bölümde birlikte keşfedelim!
Kripto para birimleri ve blockchain teknolojisi dünyası karmaşık konseptler ve fikirlerle dolu. Üstüne üstlük her gün yeni konseptler ortaya çıkıyor! Bu da yeni başlayanların sektöre girmesini zorlaştırıyor.
Temelleriniz sağlamsa en karmaşık konseptler bile erişilebilir ve anlaşılabilir hale gelebilir! İşte bu yüzden buradayız. Eğlenceli ve yeni başlayan dostu bir şekilde kripto para nedir öğrenmek için! Kripto ne demek birlikte öğreneceğiz.
Bu bölümde kripto para birimi nedir sorusunu masaya yatıracağız. Ne olduklarından, ne amaçlara sahip olduklarından, geleneksel ve global para birimlerinden nasıl farklı olduklarından bahsedeceğiz.
Hadi hemen başlayalım!
Video Açıklayıcı
Video Açıklayıcı: Kripto Para Nedir?
Okumak size göre değil mi? 'Kripto Para Nedir?' video açıklayıcıyı izleyin
What is a Cryptocurrency: For Beginners (Animated Explainer)
Kripto Para Nedir?
Kripto ne demek sorusuna yeni başlayanlara uygun şekilde nasıl cevap verilir?
En basit açıklama şu; kripto para birimleri blockchain teknolojisini temel alan dijital paralardır. Kripto para nedir sorusundan çok uzaklaşmamak adına blockchain’lerin ne olduğuna girmeyeceğim. Kripto 101 El Kitabında bunun için ayrı bir bölüm var.
Kripto ne demek ona gelelim; “kripto” terimi “kriptografi” kelimesinin kısaltması. Kriptografi çok büyük ve ayrı işlenmesi gereken bir konu. Kısaca zor kodları çözmenin bir formu diyebiliriz. “Kripto para birimi” terimi ise “dijital, kodlanmış para” olarak görülebilir.
Yeni başlayanlar için kripto para üzerine hazırladığımız bu metnin kaleme alındığı sırada piyasada yaklaşık 20.000’e yakın farklı kripto varlık var. Hepsi başarılı değil. Tüm kripto para birimlerinin 1/5‘nin başarısız olduğu tahmin ediliyor. Çok büyük bir otan!
İzin verin kripto para birimi nedir ve günlük hayatta kullandığımız itibari paralardan (USD, EUR vb.) farkı nelerdir bir örnekle açıklayayım.
Diyelim ki arkadaşınızla internetten konser bileti satın almaya karar verdiniz. Dünyada meşhur bir pop star şehrinize geliyor ve herkes bu biletlere ulaşmaya çalışıyor!
Arkadaşınızda bilet satan sitenin sayfasını sürekli yenileyip biletlerin satışa açılmasını bekliyorsunuz. Alım açıldığı anda ikinizde bilgilerinizi girmek için acele ediyorsunuz. Sonuçta her saniye önemli!
Birkaç dakika içerisinde arkadaşınız e-postayla biletini alıyor siz ise sayfada kredi kartı bilgilerinizi girmekle uğraşıyorsunuz. Tam her şeyi hallettiğinizde karşınıza bir hata çıkıyor; banka bakıma girmiş ve yarın tamamlanana kadar kredi kartı ödemeleri gerçekleştirilemiyor.
Sonuç? Arkadaşınız konsere giderken sizin başka bir etkinlik bulmanız ve kredi kartının tekrar çalışmaya başlamasını beklemeniz gerekiyor!
Arkadaşınız nasıl ödemeyi tamamlayabildi? Çünkü kriptoyla ödeme yaptı.
Kripto Para Birimleri VS Geleneksel Para
Örneği şimdilik bir kenara bırakalım. Yeni başlayanlar için kripto para açıklamasına kripto para birimleri ve geleneksel para ve ödeme sistemleri arasındaki ana farklar üzerinden devam etmek istiyorum. Kriptonun neden bu kadar popüler olduğunun sebeplerinden birini anlamanıza yardımcı olacak.
Kripto ve itibari para birimleri arasındaki ana farklar şöyle; yönetim, gizlilik, saydamlık, işlem hızları ve işlem ücretleri.
Yönetim
Kripto ne demek öğrenmek isteyenler için önce yönetim ile başlayalım. Kripto teknolojisinin ana noktalarından biri bu. Kripto para birimlerinin var olmasının ana sebepleri arasında da yer alıyor! 2009’da Bitcoin’in çıkmasından bu yana kripto para birimleri her zaman merkeziyetsiz olmasıyla övünmüştür (bazı istisnalar hariç).
Merkeziyetsizlik kripto para biriminin ardında tekil bir yöneten otorite bulunmadığı anlamına gelir. Geleneksel para birimlerinde devletler ve merkez bankaları kendi para birimlerini denetler. Örneğin ABD’de FED (Federal Reserve System) enflasyon gibi şeylerin yönetiminden ve her yıl ekonomiye ne kadar yeni para aktığı gibi konulardan sorumludur.
Kriptoda FED yoktur. Belli bir kripto para biriminin nasıl hareket edeceğini etkileyen tekil bir yönetim partisi yoktur. Piyasa tarafından karar verilen bir şeydir. Yani kripto para sahipleri ne olacağından sorumludur.
Başka bir örnek verelim. Az önce bahsettiğimiz piyasanın en büyük ve iyi bilinen kripto para birimini ele alalım. Bu kripto varlıkla alakalı her şeye ardındaki topluluk tarafından karar veriliyor. Bitcoin’in anonim bir kişi veya grup (Satoshi Nakamoto olarak bilinir) tarafından oluşturulmuş olsa da sonrasında varlıkla ilgili her şey topluluğa bırakıldı. Başka bir deyişle Bitcoin’de değişiklik yapmak isterseniz ardındaki topluluğun büyük bir kısmını ikna etmeniz gerekiyor.
Gizlilik ve Saydamlık
“Kripto para nedir?” konulu yazımız için sıra geldi gizlilik ve saydamlığa.
Geleneksel para birimlerinde ikisi de çok kısıtlı. Bir mağazaya gidip nakitle ekmek alabilirsiniz evet ve kimse SİZİN aldığınızı bilmez çünkü kredi kartı ekstresi yoktur ve işlem nakitle gerçekleşmiştir.
Ancak ödediğiniz nakit sonuçta bir yerden GELDİ değil mi? Belki de yolun karşısındaki ATM’den çektiniz? Ya da bir arkadaşınızdan borç aldınız?
Parayı nereden alırsanız alın devlet tarafından izlenebiliyor. Parayı devletin takip edemeyeceği bir yerden almayı BAŞARIRSANIZ ülkenizdeki vergi kurumlarına belli bir süreye kadar vergi beyannamesiyle bildirmeniz gerekiyor.
Ufak bir not; “Kripto para ne demek?” incelediğimiz bu bölümün kaleme alındığı dönemde vergi dönemi yakın. Kripto vergilerinizi yasal olarak minimuma çekmek veya vergilerden kaçınmak için alakalı bölüme göz atmayı unutmayın!
Kripto para birimi nedir öğrendiğinize göre bu ödeme yönteminin işlerin biraz farklı olduğunu fark etmişsinizdir. Araştırdıkça daha da karmaşık bir konu haline geliyor. Bu yüzden çeşitli istisnalara göz atmadan kripto para sektöründeki daha kapsamlı kurallar hakkında konuşacağız.
Kriptoda yaptığınız tüm işlemler halka açıktır. Bunu bilmiyorduysanız kulağa korkutucu gelebilir. Merak etmeyin. İşlemler halka açık ancak siz söyleyene kadar kimse işlemi SİZİN gerçekleştirdiğini bilmiyor. Her işlem şifrelenmiş ve çıkıp kişisel kripto para cüzdan adresinizi tüm dünyaya duyurmazsanız kimse bilmiyor.
Kripto para birimleri işte bu şekilde gizliliğinizi korurken saydam varlıklar olmayı sürdürüyor! Anonim olarak kripto para alım satımı yaptığınızdan birilerinin işlemlerinizi kurcalaması konusunda endişe etmenize gerek yok. Ayrıca tüm işlemler halka açık olduğundan kanıtlaması kolay!
Muhtemelen işlemlerinizi ve potansiyel gelirinizi ülkeniz veya bölgenizdeki ilgili vergi mercilerine bildirmeniz GEREKEBİLİR. Tabii her durum farklı ve bölgenizdeki kripto regülasyonlarına göre durum değişiyor ancak aklınızda bulunsun!
İşlem Hızı ve Ücretleri
Kripto para nedir dendiğinde geleneksel para birimlerine kıyasla öne çıkan farklardan biri de hız ve işlem ücretleri. İzin verin yine bir örnekle açıklayayım.
Diyelim ki yeni bir pantolon almak istediniz. İnternette aradığınızı satan bir e-mağaza buldunuz. Pantolonun fiyatı $30. Çok ucuz buldunuz! Kargo da ücretsiz!
Satın alımı gerçekleştirdiğinizde sizden $30 yerine $35 alınıyor. Araştırdığınızda mağazanın aslında dünyanın öbür ucunda olduğunu ve farklı bir ekonomik bölgede yer aldığından işlemi gerçekleştirmek için bankanızdan ekstra ücret alındığını öğreniyorsunuz.
Aslında durum bundan çok daha karışık ancak örnek ne demek istediğimi ortaya koyuyor!
Geleneksel para birimleri veya geleneksel ödeme yöntemleri içeren işlemler çok pahalıya gelebiliyor. Çok çeşitli etkenlere bağlı olsa da ana fikir aynı!
Böyle işlemler çok zaman da alabiliyor. Kredi veya debit kartı ödemeleri neredeyse anında gerçekleşse de banka transferleri için aynı şeyi söyleyemeyiz. Gece saatinde banka transferi yaparsanız işleminiz sabaha kadar gerçekleşmiyor! Tabii bu sadece aynı bölgede yaşayan kişiye para gönderiyorsanız geçerli!
Kripto para nedir anlamak önemli bir olay. İşlem ücretleri konusunda işlem yaptığınız kripto para birimine göre ücretler düşebilir! Ailenize birkaç bin dolar gönderdiğinizi ve işlem için ücret ödemediğinizi düşünün.
Daha iyisi var mı? Var. İşlem birkaç saniyede gerçekleşebilir. Hepsi kripto para teknolojisi sayesinde!
Yeni başlayanlar için kripto para yazımızı özetleyecek olursak kripto para birimlerinin ve arkalarındaki blockchain teknolojilerinin pek çok faydası var diyebiliriz!