Farklı Blockchain Türleri
Gelin farklı blockchain türleri neler birlikte inceleyelim!
Diyelim ki 10 tane çok farklı aracınız var. Bazıları aile arabası, bazıları kamyonet. Yeni ve modern olanlar da var. Tümü araç olup sizi A noktasından B noktasına götürse de özellikleri birbirinden farklı.
Yani şey blockchain tipleri için de geçerli! Sektörde blockchain kullanım alanları çok. Hepsi belli bir problemin çözümüne kendi eşsiz yaklaşımını sunuyor. Peki hangi blockchain projeleri güvenilir? Hangisinden kaçınmalı?
Bu bölümde blockchain türleri ve blockchain temelli projeler üzerine analiz yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli noktalara değineceğiz. Tüm güvenilir blockchain’lerde bulunan en önemli özellikler ve potansiyel dolandırıcılıkları nasıl tespit edeceğiniz hakkında konuşacağız!
Hadi başlayalım!
Video Açıklayıcı
Video Açıklayıcı: Farklı Blockchain Türleri
Okumak size göre değil mi? 'Farklı Blockchain Türleri' video açıklayıcıyı izleyin
Best Types of Blockchains Revealed (5 Animated Rules)
Halka Açık ve Özel Blockchain'ler
Blockchain’ler hakkında bilmeniz gereken ilk şey analiz ederken ele alacağınız iki blockchain türü olduğu; halka açık ve özel.
Şöyle düşünün; oyun oynamayı, özellikle de arkadaşlarınızla oynayabildiğiniz RuneScape veya World of Warcraft gibi online oyunları seviyorsunuz.
İki oyun da ana, halka açık sunucularda oynanabiliyor. Bu sunucular herkes tarafından erişilebilir ve çevrenizdeki dijital dünyayla etkileşime nasıl gireceğiniz konusunda bazı kurallara ve esaslara sahip.
Ancak iki oyunun da özel sunuculara sahip olduğu biliniyor. Bu sunucular belli kişilere ait oluyor. Duruma göre daha iyi eşya düşme oranlarına, daha yüksek hasara, çok eşsiz eşyaların daha kolay bulunabilmesine göre oyun değiştirilebiliyor.
Örnek tam yerinde olmasa da (iki oyun da özel kişilere veya şirketlere ait olduğundan) özel ve halka açık blockchain’ler hakkında iyi bir fikir veriyor!
Halka açık blockchain’ler norm halinde. Saydamlar, tamamen merkeziyetsizler ve halka açık node’lar tarafından çalıştırılıyorlar. Herhangi bir tek otoriteye (şirket, birey, organizasyon vb.). Özel blockhain’ler tek bir yönetici tüzelliğe ait oluyor, özel node’lar tarafından çalıştırılıyor. Genellikle belli bir kullanıma odaklılar. Çok spesifik bir amaçları olduğundan her zaman halka açık olmuyorlar.
Blockchain türleri hakkında konuştuğumuz bu bölümde en yayın ve popüler blockchain tipleri üzerine odaklanacağız; halka açık olanlar. Ana kripo para projelerinin çoğu bu blockchain’ler üzerine kurulu. Özel olanlara kıyasla çok daha fazla karşılaşılıyor.
Güvenlik - İşin Özü
Blockchain türleri hakkında kısa bir giriş yaptığımıza göre projeleri analiz ederken dikkat etmeniz gereken noktalara geçelim. Kriterler arasında başta güvenlik geliyor.
Kripto hakkında herhangi bir şey biliyorsanız güvenlik konusunun ilk sırada yer alması şaşırtıcı gelmemiştir! Her zaman söylediğim gibi; projede güvenlik özellikleri eksikse bakmaya bile değmez!
Araçlarla ilgili başka bir örnekle devam edelim. Yeni, modern ve güzel bir araba arıyorsunuz diyelim. Şık özellikleri, üst düzey yol kontrolü ve rahat kullanımı olsun istiyorsunuz. Aradığınız araba aslında çok da ekonomik! Ancak bir sorun var; kilitlemek için hiçbir yol yok.
Bu arabayı SATIN ALABİLİR ve sunduğu tüm özelliklerden faydalanabilirsiniz. Ancak arabayı kilitlemenin bir yolu olmadığından hırsızlar tarafından çalışma riski hep olacak! Sadece bu etken bile bu arabayı almadan önce iki kere düşünmenize neden olabilir!
Blockchain’ler için de durum aynı. Blockchain’in ardındaki teknolojinin en azından teorik olarak modern, güvenli ve kurşun geçirmez olduğundan emin olmalısınız. Forumlarda proje hakkında okumalar yapın, ana geliştiricilerin neler söylediğine göz atın, sizin durumunuzda olanlarla konuşun ve bu blockchain’de oluşturulmuş projelere göz atın. Tüm bunlar güvenlik açısından size oldukça iyi bir fikir sunacaktır!
Hedeflerinizi Belirginleştirin
Blockchain kullanım alanları içerisinden size en uygun blockchain’i ararken dikkat etmeniz gereken başka bir noktada tam olarak neyle ilgilendiğinize karar vermeniz.
Kulağa garip mi geliyor? İzin verin açıklayayım!
Bazı blockchain projeleri çok kullanıcı ve yeni başlayan dostu oluyor. Yani içerisinde gezinmek, kullanmak ve yatırım yapmak çok basit oluyor. Bitcoin’i örnek olarak ele alalım. Blockchain herhangi bir fonksiyonelliğe sahip değil ve genellikle yatırım amaçlı kullanılıyor.
Bir de Polkadot gibi başka blockchain projelerini desteklemeye odaklanan ve farklı blockchain’lerin birbiriyle “iletişim kurmasını” sağlayan inanılmaz karmaşık bir ağa sahip olan blockchain’ler var. İşte bu geliştiricilerle alakalı, üst düzey bir konu!
İkinci örnek daha size göreyse bu ağ hakkında daha iyi bilgi sahibi olmak için Polkadot’un kendi bölümüne göz atmanızı tavsiye ederim. Farklı blockchain projeleri arasında NEDEN araştırma yaptığınızı bilirseniz seçenekler azalır ve arayışınız çok daha kolaylaşır.
Blockchain Kullanım Alanları Hakkında Kendi Araştırmanızı Yapın
Hedefleriniz belli ve açık olduğunda üçüncü adıma geçebilirsiniz; hedeflerinizi gerçeğe dönüştürmenizi sağlayacak bir blockchain bulmak! İzin verin bir örnekle ne demek istediğimi açıklayayım.
Diyelim ki sevgiliniz sizi mutfak alışverişine gönderdi. Hedefiniz süt ve ekmek almaktı ancak siz kıyafet alışverişi yapmaya karar verdiniz. Burada süt veya ekmek bulma şansınız yok!
Aynı şey farklı blockchain türleri için de geçerli. Örneğin Ethereum farklı dApp’lerin oluşturulduğu ana blockchain. Bitcoin ise “akıllı olmayan” bir blockchain. DeFi fonksiyonelliği yok. İnsanlar Bitcoin’i dijital altın olarak gördüklerinden ve zamanla fiyatının artacağına inandığından alıyor.
dApp ve DeFi ifadelerine yabancıysanız BitDegree Kripto 101 El Kitabında bu konularla ilgili bölümlere göz atabilirsiniz! Ana fikir aynı; farklı blockchain ağları farklı kullanım alanlarına sahip olsa da size en uygun blockchain’i bulmanız için kendi araştırmanızı yapmalı ve hedeflerinize uygun olup olmadığına karar vermelisiniz.
Blockchain’in Ardında Güçlü Bir Topluluk Var Mı?
Blockchain tipleri arasında araştırma yaparken dikkat etmeniz gereken dördüncü şey ağın hevesli ve tutkulu bir topluluğa sahip olup olmadığı ve içerisinde gezinmenin ne kadar kolay olduğu.
Bunun değerlendirmek için favori yöntemim şu; giriş seviyesinde bir yatırımcı olduğunuzu ve herhangi bir üst düzey proje veya ileri düzey blockchain fonksiyonelliğiyle ilgilenmediğinizi düşünün. Yatırım için bazı muhteşem derinliklere sahip, eşsiz özellikleriyle kendisine kullanıcı çeken bir ağ arıyorsunuz diyelim.
Böyle bir durumda iki blockchain türüyle karşılaşırsınız; inanılmaz popüler ve saygın olan ve daha önce adı hiç duyulmamış ve kısıtlı fonksiyonelliğe sahip olan.
Saygın blockchain’de birden fazla farklı projeye erişebilir, farklı token türlerine göz atabilir ve birden fazla borsada desteklendiklerinden basit bir şekilde alım satım yapabilirsiniz. Ayrıca topluluk forumları canlı olduğundan tüm merak ettiğiniz sorulara cevap alabilirsiniz.
Az bilinen blockchain’de durum farklıdır. Her şey bir bakıma “belirsizdir”. Geliştirilen herhangi bir büyük ünlü proje yoktur. Token takaslamak istediğinizde sadece kendi ekosisteminde bulunan karmaşık, ileri düzey bir araç kullanmanız gerekir.
Böyle bir durumda saygın blockchain daha güvenli ve kolay seçimdir!
Dolandırıcılardan Kaçınma
Blockchain türleri yazımızda şimdiye kadar farklı blockchain protokol ve ağ tiplerini analiz ederken dikkat etmeniz gereken şeylerden bahsettik. Blockchain kullanım alanları içerisinde araştırma yaparken dikkat edilmesi gereken beşinci şey şüpheli blockchain’ler. Bunların nasıl fark edileceğini bilmeniz ve kaçınmanız gerek!
Çoğu zaman kolay bir iş değil. Ancak bazı işaretler var. İşaretlerin çoğu kripto para temelli projeleri analiz ederken karşınıza çıkan işaretlerle aynı.
Öncelikle blockchain ağını kimin oluşturduğunu öğrenmeniz gerekiyor. Kurucular anonim mi? Değilse sektörde tanınıyorlar mı? Saygınlar mı? Bu sorulara cevap aramak listenizden pek çok şüpheli blockchain’i elemenize yardımcı olacaktır.
Sonra temel noktalar geliyor. Blockchain güvenli mi? Geliştiriciler en iyi uygulamaları mı uyguluyor? Projenin amacı ne? Ya da var mı?
Tüm bunları öğrendikten sonra daha spesifik sorulara geçebilirsiniz; projenin fonlanması, yol haritası, beyaz bülten vb. Araştırmanızı yaptıktan sonra içinizdeki sesi dinleyin. İçinize sinmeyen bir nokta varsa projeden uzak durun.
Son Sözler
Blockchain türleri bölümünde en iyi blockchain ağlarını ararken ve analiz ederken dikkat etmeniz gereken en önemli noktaların çoğuna göz attık. Artık muhteşem blockchain’leri şüpheli blockchain’lerden ayırabilirsiniz!