Rug Pull Nedir?
Rug Pull nedir ve kriptoda ne anlama gelir bu bölümde masaya yatıracağız!
Diyelim ki bir gün Reddit’te gezerken yeni bir kripto projesiyle karşılaştınız. Birisi birkaç saat önce yayınlanmış bir token hakkında bir paylaşımda bulunmuş. Muhteşem görünüyor, birçok insan kesinlikle “uçacağından” bahsediyor!
Tüm bu yorumlardan etkilenip potansiyel yatırım fırsatını kaçırmak istemediğinizden tüm birikiminizi bu token’a yatırmaya karar verdiniz. Yatağa yatırımınızın on kat artacağını düşünerek gittiniz. Ertesi sabah uyandığınızda yeni tokenlarınızın sadece birkaç sent ettiğini gördünüz. Klasik bir rug pull çoğunlukla bu şekildedir.
“Rug Pull nedir?” bölümünde rug pull ne demek masaya yatıracağız. Rug pull nedir, kriptoda tam olarak ne ifade eder, rug pull nasıl fark edilir tüm bunları örneklerle işleyeceğiz! Son bölümde Rug Pull fark etme yolları hakkında da bilgi vereceğim. Böylelikle bir projeden şüphe duyduğunuzda neye dikkat edeceğinizi bileceksiniz.
Hadi başlayalım!
Video Açıklayıcı
Video Açıklayıcı: Rug Pull Nedir?
Okumak size göre değil mi? 'Rug Pull Nedir?' video açıklayıcıyı izleyin
What is a Rug Pull in Crypto? (Meaning + Examples)
Rug Pull Nedir?
Kripto dünyasında rug pull nedir?
Tek bir kelimeyle ifade etmek gerekirse hırsızlık, tam anlamıyla hırsızlık. Ancak ifadenin tanımı da oldukça basit. Geliştiricilerin veya proje sahiplerinin insanların yatırımını alıp kaçmasına deniyor. Tipik bir rug pull örneği tam olarak giriş bölümünde anlattığımla aynıdır.
Diyelim ki $100 değerinde “KesinlikleRugPullDeğil” adlı bir token satın aldınız. Tamamen yeni bir proje ancak çok fazla ses getirdiğini gördünüz. Reddit yorumları, tweet’ler, beğeniler ve upvote’lar havada uçuşuyor. Şık ve fonksiyonel bir siteleri bile var!
Tüm bunlar şüphe duymayan yatırımcıları tuzağa çekmek için kullanılabilen şeyler. Yemi yutup $100’lık bu yeni tokendan aldığınızda fiyatı ilk birkaç saat veya gün yükselebilir. Bu zaman aralığı geliştiricileri insanların merakını daha fazla arttırması ve olabildiğince daha fazla insanın token satın almasını sağlamak için.
<p">İlk birkaç günden sonra paranız birkaç dakika içerisinde yok olabilir. Başka bir deyişle rug pull’a uğrayabilirsiniz. Bunun aslında birkaç yöntemi var. Gelin rug pull nedir dendiğinde öne çıkan en popüler yöntemlere bir bakalım.
Geliştiricilerin Tokenlarını Satması
Kuşkusuz rug pull ne demek dendiğinde öne çıkan en yaygın yöntem projenin ardındaki geliştiricilerin veya şirketlerin kendi tokenlarını piyasaya boşaltması, böylelikle token fiyatını düşürmesi geliyor. İzin verin açıklayayım.
Geliştiriciler bir proje oluşturduğunda toplam token tedariki ve ilk token dağıtımı gibi şeyleri de belirliyor. Yani istedikleri miktarda token alabiliyorlar, geliştiriciler çoğu zaman bunu yapıyor. Bunu şirket hisseleri gibi düşünebilirsiniz.
Yeni başladığından başta proje herhangi bir değere sahip olmaz. Bu yüzden tokenlar da değersizdir. Ancak merak ve ilgi arttıkça, proje daha çok tanındıkça token fiyatı da artar.
Belli bir noktada proje sahipleri rug pull yapmaya karar verir; tokenlarını piyasaya damp eder. Böylelikle inanılmaz ve büyük bir fiyat düşüşü yaşanır. Aniden binlerce hatta yüzbinlerce token arz yönüne geçer ve talep olmayında token’ın fiyatı düşer.
Bu rug pull türünde bazen ani düşüşler yerine geliştiricilerin kimse fark etmesin diye azar azar token sattığını belirtelim. Ancak çoğu zaman rug pull’lar dakikalar içerisinde gerçekleşiyor.
Bu durumda geliştiriciler kendi proje tokenlarının karşılığında aldıkları ETH veya BNB ile kaçıyorlar. Yatırımcılar “çantalar dolusu” değersiz tokenlarla ortada kalıyor. Dediğim gibi, klasik bir rug pull örneği.
Rug pull nedir iyice anlamak adına bu türden gerçek bir örnek isterseniz Squid Game tokena bakabilirsiniz. Olay ana akım haber kaynaklarında yer aldı! Olay çok basit bir şekilde yaşandı; bir grup insan popüler TV show’unun adınasahip bir token çıkardı. Yatırımcılar akın etmeye başladığında projenin ardındaki ekip iddiaya göre rug pull gerçekleştirdi ve paralarla kaçtı.
Bunun rug pull olduğunu “doğrulayan” bir emniyet kurumu olmasa da kripto topluluğunun büyük bir kısmı Squid Game tokenın rug pull olduğunu kabul ediyor.
Likidite Çekme
Rug pull nedir dendiğinde öne çıkan en popüler ikinci yöntem projenin likiditesini çekme. İzin verin açıklayayım.
Diyelim ki yeni bir kripto para projesi için muhteşem bir fikir aklınıza geldi. Her şeyi hazırladınız ve projeyi yayınlamaya hazırsınız. Ancak projenin tokenı yeni ve değersiz olduğundan insanların başta tokenınızı takaslayabilmesi için projeye likidite sağlamanız gerekiyor.
Şöyle oluyor; piyasaya yeni tokenları ve beraberinde Ethereum gibi bazı değerli kripto coinleri tedarik ediyorsunuz. Buna likidite havuzu deniyor. İki farklı şeker türüyle doldurduğunuz bir kavanoz olarak düşünebilirsiniz. Likidite havuzlarını daha iyi anlamanız için likidite havuzları bölümünü okuyup sonra bu bölüme devam etmenizi tavsiye ederim.
Havuz yeni yatırımcıların gelip değerli tokenlarıyla yeni oluşturulmuş proje tokenlarını takaslamasına imkan tanıyor. Zamanlar projeye daha çok yatırımcı katılıyor ve havuz çok daha fazla değerli kripto tokenla doluyor. Bu esnada havuzdaki proje tokenı da azalıyor.
Kötü niyetli bir geliştirici havuzdan tüm likiditeyi çekebilir. Başka bir deyişle başta nasıl projeye değerli coinler veya tokenlar doldurduysa (ör. Ethereum) şimdi aynı şekilde bunları çekebilir. Tabii projenin bu noktasında havuza ETH’leriyle katkıda bulunan yeni yatırımcılar sayesinde koyduklarından çok daha fazlasını çekecek.
Havuzdaki likidite (veya Ethereum) kötü amaçlı geliştiriciler veya proje sahipleri tarafından boşaltıldığı için yatırımcılar yine “ellerinde” satamadıkları değersiz tokenlarla kalıyor.
Kötü Amaçlı Kod
Rug pull nedir dendiğinde öne çıkan üçüncü tür kötü amaçlı proje kodu. Az rastlanılan bir rug pull türü olsa da bu gerçekleşmediği anlamına gelmiyor! Az rastlanıldığı için gözden kaçabiliyor. Sebebi de çoğu insanın böyle bir şeyin mümkün olduğunu bilmemesi.
Bir projenin geliştiricileri akıllı kontratlarına kötü amaçlı mekanikler kodlayabilirler. Örneğin yatırımcıları tokenlarını satmasına engel olan kod yazabilirler. Böylelikle sadece SATIN ALIRSINIZ ve SATAMAZSINIZ.
Tabii ki bu durum token fiyatının oldukça hızlı bir şekilde artmasına neden olur. Çünkü geliştiriciden başkası satamaz. Doğru zamanlandığında projenin ardındaki kişi tüm tokenlarını piyasaya damp edebilir. Böylelikle rug pull gerçekleşir.
Neye bakacağınızı bilmiyorsanız rug pull’lar kolaylıkla gözden kaçabilir! İşte bu yüzden proje hakkında iyi araştırma yapmalı, tüm yatırımcı geri bildirimlerini okumalı ve potansiyel açıklıkları kontrol etmelisiniz.
Potansiyel Bir Rug Pull Nasıl Fark Edilir?
Rug pull nedir ve geleneksel rug pull’lar nasıl gerçekleştirilir öğrendiğinize göre rug pull olabildiğinden şüphe ettiğiniz bir projedeki işaretler nasıl fark edilir ona bakalım!
İlk bariz şey token dağıtımı. Başka bir deyişle tüm proje tokenlarını saklayan dev meblağlara sahip cüzdan sayısı.
Bunu nasıl kontrol edersiniz? Etherscan ve BscScan gibi özel siteler var. Bunlar herhangi Ethereum veya Binance Smart Chain projesi için akıllı kontrat adresi girmenize ve token dağıtımına göz atmanıza izin veren blockchain explorer’lardır. 10 veya 20 cüzdanın mevcut tokenların %50’den fazlasına sahip olduğunu görürseniz sıkıntı var demektir. Projeden uzak durmalısınız.
Bakılacak ikinci şey likidite. Rug pull fark etme yolları kısmına geçmeden önce hatırlarsanız likidite çekme yönteminden bahsetmiştik. Projenin rug pull potansiyeline sahip olup olmadığının anlamanın bir yolu da likiditenin proje için kilitli olup olmadığına göz atmaktır.
Kilitli likidite geliştiricilerin buna erişimini olmadığı ve ani rug pull şansı bulunmadığı anlamına gelir. Tabii ki likiditenin ne kadar süre kilitli olduğuna da göz atmanız gerek. Birkaç aylıksa pek bir şey ifade etmez.
Rug pull fark etme yolları arasında üçüncü işaret iki bölümden oluşuyor; anonim geliştiriciler ve bağımsız denetimin olmaması.
Bir projenin geliştiricileri anonimse tedbirli olmalısınız. Projede rug pull GERÇEKLEŞİRSE kaybınız için yapılabilecek bir şey olmaz. Ancak geliştiriciler veya proje sahipleri iyi tanınıyorsa, kim oldukları biliniyorsa rug pull gerçekleşme şansı çok daha azdır.
Bir proje bağımsız olarak denetleniyorsa bu güven katar. Bağımsız denetim akıllı kontratın potansiyel açıklıkları ve kötü amaçlı projeleri bulmak için aktif şekilde çalışan profesyoneller tarafından kontrol edilmesidir. Denetim yoksa veya bilinmeyen, güvenilir olmayan kişiler tarafından yapılıyorsa tedbirli olmak gerek.
Geliştiricilerin veya projenin ardındaki ekibin yatırımcılarla nasıl etkileşime geçtiğine de dikkat etmek gerek. Resmi sitesi var mı? Discord’u var mı? Twitter hesabı var mı? Nasıl iletişime geçiyorlar? Yatırımcılarla konuşuyorlar mı? Bir şey gizliyor gibi görünüyorlar mı veya kaçındıkları sorular var mı?
Genel anlamda yatırım yapmaya karar vermeden önce topluluğu ve projenin ardındaki ekibi “tanımalısınız”. Doğru olmayan veya hoşunuza gimeyen bir durum varsa rug pull olabilir.
Fark edilmesi zor olan rug pull’lara muhteşem bir örnek SaveTheKids adlı bir token. Birkaç farklı YouTube ve sosyal medya influencer’ı tarafından oluşturuldu ve yayınlandı. Çıktıktan birkaç saat sonra pisaya token’larını damp edip token fiyatını düşürdüler.
Tabii bu İDDİA EDİLEN bir rug pull. Projeye destek veren topluluğun fikri bu. Herhangi bir finans kurumu tarafından onaylanmadı. Yine de projenin muhteşem bir topluluğu ve bilinen destekçileri olsa da %100 güvenilir olamayacağını gösteriyor.
Rug pull nedir bölümümüzün sonuna geldik. Umarım rug pull işaretleri hakkında farkındalığınız artmıştır.