Rug Pull Nasıl Fark Edilir?
Rug pull nasıl fark edilir gelin birlikte inceleyelim!
Daha önce sizin veya arkadaşlarınızın “rug-pull’landığı” oldu mu? Karşılığında dünyaları veren heyecan verici bir projeyle karşılaşıp sonrasında dolandırıcılık olduğunu öğrendiniz mi?
Kripto para birimleri popülerleştikçe rug pull’ların sayısı da giderek artıyor. İşte bu yüzden tüm yatırımınızı kaybetmemeniz için rug pull nasıl fark edilir bilmeniz gerekiyor!
Bu bölümde rug pull fark etme yolları üzerine konuşacağız. Rug pull nedir bilenlere kaçınma yöntemlerinden bahsedeceğiz.
Hadi başlayalım!
Video Açıklayıcı
Video Açıklayıcı: Rug Pull Nasıl Fark Edilir?
Okumak size göre değil mi? 'Rug Pull Nasıl Fark Edilir?' video açıklayıcıyı izleyin
How to Avoid Rug Pulls in Crypto? (5 Ways Explained)
Rug Pull Nedir?
Rug pull ne demek bilmiyorsanız hemen rug pull’ları anlattığımız bölüme geçin ve okuyun. Burada rug pull nedir derinlemesine anlatmayacağım çünkü bu bölüm o bölümün devamı niteliğinde.
Kısaca bahsetmek gerekirse rug pull bir tür kripto dolandırıcılığı. Rug pull’lar proje geliştiricileri veya sahipleri yatırımcıların paralarını alıp kaçınca oluyor. Yani başka bir diyişle yatırımcıların “ayaklarının altındaki halı çekiliyor”. İfade buradan geliyor!
Daha önce de bahsettiğimiz üzere kriptolar giderek daha da popülerleşiyor. Bu yüzden rug pull faaliyetlerinde artış var. İnternetteki dolandırıcılıklardan korunmak hiç bu kadar önemli olmamıştı!
Dolandırıcılar birçok farklı rug pull teknikleri de kullanıyor. Merak etmeyin; ne kadar sahtekarlık yoluyla karşılaşırsanız karşılaşın rug pull fark etme yolları hep aynı.
Rug Pull Nasıl Fark Edililir?
Gelin potansiyel rug pull işareti olan en yaygın 5 işarete bakalım. Bu işaretlerden birini fark ederseniz dikkatli olmanız gerek. Hepsini fark ederseniz ne yapmanız gerektiğini söylememe herhalde gerek yok!
Bu işaretlerin potansiyel bir kripto rug pull projesi göstergesi olduklarını unutmayın. Aynı şey NFT projeleri için de geçerli. İşaretlerin çoğu NFT rug pull’ları için kullanılabilir.
Genel Görünüm / Sosyal Otorite
Bir kripto projesini masaya yatırdığınızda projeyi öncelikle uzaktan izlemelisiniz. Pazarlamayı nasıl yapıyorlar? Projeye ve amacına inanan gerçek bir topluluk var mı? Ana akım ünlüler ve yüksek profilli YouTuber’lar proje hakkında konuşuyor mu?
Çoğu meşru proje YouTuber’lara sponsorlu videolar veya ünlülere sosyal medya paylaşımları yaptırmıyor. Sebebi de hem şüpheli görünmesi hem de ünlülerin veya YouTuber’ların kripto hakkında veya en azından reklamını yaptıkları proje hakında bir şey bilmemesi.
Böyle bir senaryoda oldukça samimiyetsiz durur! Sağlam ve iyi tasarlanmış projeler alakasız, yüksek profilli isimlerin kendilerinin reklamını yapmasını istemez. Tüm pazarlama şirket veya projenin ardındaki ekip ve çektikleri topluluk tarafından yapılır.
Kısacası bir projenin potansiyel rug pull olabileceğine ilk işaret kriptoyla alakası olmayan yüksek profilli insanların yeni coin veya token’lar hakkında konuşmasıdır.
Bazen gerçek influencer’lar kötü adam olabiliyor. İddia edilen bir rug pull için örnek istiyorsanız en son gerçekleşen yüksek profilli vakalardan biri yayıncı Ice Poseidon ve CxCoin diyebiliriz.
İnternette Ice Poseidon olarak bilinen Paul Denino içerik üreticilerinin kripto parayla ödeme alabilecekleri bir platform oluşturdu ve bunun reklamını yaptı. Yatırım akmaya başlayınca projedeki neredeyse tüm parayı aldı. Konu hakkında oldukça utanmaz tavırlar içerisinde!
İnternet yıldızlarının hayranlarını nasıl kandırabileceğini gösteren bir olay. Çok dikkatli olmalısınız!
Likidite
Rug pull nasıl fark edilir konusunda dikkat etmeniz gereken ikinci işaret projenin likiditesiyle alakalı. Çok büyük bir konu olsa da bilmeniz gereken şey bir projenin likiditesinin potansiyel rug pull olması konusunda çok şey anlatabilmesi!
Yeni bir projenin (veya token’ın) likiditesine bakıp çok düşük olduğunu görürseniz bu kötüye işarettir. $100.000’e kadar likiditeye sahip projeler genellikle manipüle edilmesi kolay görülür! Şöyle düşünün; likidite havuzunda sadece birkaç bin dolarlık token var diyelim. Proje sahipleri havuza $1000 yatırarak token’ın fiyatını yapay bir şekilde ciddi olarak arttırabilir!
Kısacası bir projenin likiditesi düşükse iki şey anlamına gelir; projenin ardındaki ekip kendi parasıyla çok yatırımda bulunmamış ve projenin ardındaki token’ın fiyatını manipüle etmek çok kolay.
Bu da likiditeyle alakalı rug pull nasıl fark edilir konusunun ikinci kısmını işaret ediyor; kilitli likidite.
Token’ın ardındaki ekip projenin likiditesini belli bir süreliğine kitlemesi ve erişemeyecekleri anlamına geliyor. Bu iyi bir şey!
Geliştiriciler veya proje sahipleri likiditeyi kilitlerse projede rug pull gerçekleşme şansı çok azdır çünkü bunu gerçekleştirmek çok daha zor hale gelir. Tabii ki dolandırıcıların sahtekarlıklarını yapacak yollar hala var ama yine de bir güvence sunuyor!
Likidite uzun süreli kilitlenmelidir. Bir aylığına veya hatta bir yıllığına kitlenmesi aslında hiçbir şey değil! Bir hırsızın gelip “merak etme paranı çalmayacağım… bir aylığına” demesi gibi bir şey.
Tabii ki her durumun aynı olmadığını unutmamak gerek. Kilitlenmemiş likidite bir projenin rug pull olduğu anlamına gelmez. Çünkü dikkat edilecek çok değişken var. Ayrıca farklı amaçlara ve mekaniklere sahip birçok farklı proje var. Yine de bir projenin likiditesinin kitli olmadığını görürseniz çok dikkatli olun!
Likidite nedir, nasıl işler gibi şeyler hakkında daha fazla bilgi isterseniz buradan kendi bölümüne göz atabilirsiniz.
Token Dağıtımı
Dikkat edilecek üçüncü büyük şey token dağıtımı. Başka bir deyişle üst düzey cüzdanlarda (balina olarak bilinen) ne kadar token bulunduğuna göz atmalısınız.
Neyse ki bunu yapmak çok basit! Blockchain explorer adlı özel hizmetler var. Etherscan ve BscScan en popüler seçeneklerden ikisi. Ethereum veya Binance Smart Chain ağlarında oluşturulmuş herhangi bir projenin akıllı kontrat adresini girebilir ve en çok proje token’larını saklayan cüzdan listelerine göz atabilirsiniz.
En iyi 10 cüzdanın tüm mevcut token’ların %15 veya %20’sini tuttuğunu görürseniz bu projeden uzak durmanız gereken bir işaretle karşı karşıyasınız demektir! Balina cüzdanlar piyasaya tüm token’ları damp ekmeye karar verebilir, böylelikle token’ın fiyatı dakikalar içerisinde inanılmaz düşer.
Projenin token dağıtımına göz atmak tamamen ücretsizdir ve sadece dakikalar sürer. Yatırım yapmayı planladığınız tüm projelerde yaptığınızdan emin olun! Sonuçta rug pull nasıl fark edilir sorusuna verilebilecek en basit yanıtlardan biri.
Projenin Beyaz Bültenine - Yol Haritasına Göz Atın
Dördüncü şey projenin beyaz bülteniyle alakalı.
Diyelim ki bir arkadaşınız size yatırım yaptığı “muhteşem bir yeni şirketten” bahsetti ve size de aynı şeyi yapmayı önerdi. Şirkete yatırım yapmadan önce muhtemelen ne yaptıklarına dair araştırma yapmak istersiniz! Araştırmanın bir kısmında şirketin misyonuna, yol haritasına vb. şeylerine bakmak gerekiyor.
Kripto para projelerinde de durum aynı! Dolandırılmak istemiyorsanız projenin beyaz bültenine veya yol haritasına bakmalısınız!
Pek çok rug pull’un beyaz bülteni sağlam olmuyor. Genellikle kripto terimleriyle dolu ve çok kısa oluyorlar. Beyaz bülteni okuyup başta bildiklerinizden daha az şey kavradıysanız projeden uzak durmanız için bir işaret demektir!
Beyaz bültenler projenin ne üzerine olduğunu anlamak için muhteşem bir yöntemdir. Şuna dikkat etmeniz gerekiyor; beyaz bülten daha çok satış odaklıysa ve duygularınıza oynuyorsa (yani size bir şey satmaya çalışıyorsa) ciddiye alınmamalı.
“Bunu Daha Önce Görmüştüm”
Rug pull nasıl fark edilir anlamanın beşinci ve son yolu “bunu daha önce görmüştüm” adına sahip.
Olay çok basit; proje modelinin aynısını daha önce gördüğünüzü hissediyorsanız rug pull olabilir. Sebebi de çoğu dolandırıcının yeni ve heyecan verici projeler oluşturmayla uğraşmaması. Bunun yerine başka bir projenin kodunu kopyala yapıştır alıp token’ın adı gibi birkaç şey değiştirip önünüze sunması.
Projenin sunulma şekli ve ardındaki kod için de aynı şey geçerli. Ne yaptığınızı ve nereye bakmanız gerektiğini biliyorsanız birkaç saat, hatta birkaç dakika içerisinde “yeni” bir kripto para projesi “oluşturabilirsiniz”.
Yatırımcıysanız kulağa çok tehlikeli geliyor. Ancak doğru projeyi seçmeyi kolaylaştırdığından iyi bir şey!
Daha önce beyaz bülteni okuduğunu hissederseniz veya aynı pazarlama numarasını tekrar tekrar görüyorsanız projeden uzak durmanız daha iyi.
Son Sözler
Rug pull nasıl fark edilir dendiğinde karşınıza çeşitli yöntemler çıkıyor. Ben en yaygın ve öne çıkan beş yöntemden bahsettim. Bunlardan herhangi birini bir projede görürseniz veya bir şeylerin tam oturmadığını hissederseniz yatırım yapmaktan kaçının. Uzun vadede başınız ağrımaz!