ICO vs IDO vs IEO: Hangisini Seçmeli?
ICO vs IDO vs IEO kavramlarına bu bölümde göz atacağız!
Yeni başlayanlar için hepsi aynı anlama gelebilir; kafa karışıklığı. Bu kısaltmalar ne anlama geliyor? Önceki bölümlerde blockchain’ler, dApp'ler ve kripto para borsaları gibi çeşitli DeFi unsurlarını ele aldım. Bugün ise bu şirketlerin ve projelerin çoğunun nasıl ortaya çıktığına odaklanacağım. Çoğu durumda bu bir ICO, IEO ya da IDO sayesinde oldu!
ICO vs IDO vs IEO rehberimizde göreceğiniz üzere farklı faydalar sağladıkları gibi, hepsinin kendine özgü dezavantajları da vardır. Sermaye toplamanın ve bir DeFi projesi başlatmanın ilk aşamalarını yürütmenin en iyi yolunun hangisi olduğu konusunda doğru bir cevap olmadığı için bu süreçler tartışmaya açıktır.
Bu bölümde ICO, IDO ve IEO'yu tanımlayacak ve tartışacağız. Yani ICO mu IDO mu IEO mu kıyasına gireceğiz. Spesifik olarak, bu terimlerin her birinin ne anlama geldiği, amaçlarının ne olduğu, ne zaman ve neden oluşturuldukları ve DeFi dünyasının genel büyük resmindeki rollerinin ne olduğu hakkında konuşacağız.
Hemen konuya girelim!
Video Açıklayıcı
Video Açıklayıcı: ICO vs IDO vs IEO: Hangisini Seçmeli?
Okumak size göre değil mi? 'ICO vs IDO vs IEO: Hangisini Seçmeli?' video açıklayıcıyı izleyin
ICO vs IDO vs IEO: Which One's the Best? (Easily Explained)
ICO Nedir?
ICO vs IDO vs IEO yazımıza "ICO nedir?" sorusunu yanıtlayarak başlayalım. Yeni başlayanlar için ICO, "Initial Coin Offering" ifadesinin kısaltmasıdır.
Rolünün anlaşılması için bir örnek hazırladık. Size bu terimin kuru bir teorik tanımından daha fazlasını verecek:
2014 yılındayız. Mark adında bir genç var diyelim. Henüz 19 yaşında ama parlak, gelecek vaat eden ve zihninde devrim niteliğinde fikirler yeşerten bir genç. Kripto dünyasını yakından izliyor, Bitcoin'in sahip olduğu potansiyeli ve blok zincirinin dünya üzerindeki etkisinin ne kadar önemli olabileceğini görüyor.
Mark, Bitcoin'in paraya ve uluslararası para sisteminin nasıl olması gerektiğine yönelik radikal yeni bir yaklaşım sunduğunun farkında. Bu, merkezi olmayan ödemeler sunan ve insanlara paraları ve bilgileri üzerindeki güçlerini geri vermeyi amaçlayan, oyunun kurallarını değiştiren bir yeniliktir.
Mark akıllı bir adam. Bitcoin'in temel merkezi olmayan mimarisi olan blok zinciri teknolojisinin, tüm dünyayı daha iyi bir yer haline getirmek için kullanılabilecek çok güçlü bir araç haline gelebileceğini fark etti. Finansal uygulamalardan oyunlara ya da veri depolamaya kadar bildiğimiz dünyayı dönüştürmek için kullanılabilir.
Tamam, Mark'ın aklına bir fikir geliyor. Şimdi, bunu gerçekleştirmek için güçlü bir ekibe ve... paraya ihtiyacı var. Çok paraya. Parayı nereden bulacak? Bağış toplayarak. Ama burada kripto paradan bahsediyoruz. Böylece Mark, yatırımcıların ilgisini çekeceği umuduyla bir ICO, yani İlk Para Arzı düzenler. Her şey planlandığı gibi gider ve Mark yeni topladığı 18 milyon doların sahibi olur.
Eğer bu size çok tanıdık geliyorsa... Bu hikaye gerçekten yaşandı ve buradaki her şey doğru. Mark'ın gerçek adının Mark olmadığı gerçeği dışında. Vitalik Buterin, 2014 yılında blockchain teknolojisinin pratik uygulamalarını genişletme fikrini ortaya atan ve iyi organize edilmiş bir ICO sayesinde Ethereum'u yaratan kişi.
Dolayısıyla, kriptodaki ICO'lar gelecek vaat eden kripto girişimleri için sermaye toplamanın bir yoludur. Ama gerçek hayatta nasıl görünüyorlar?
Bir ICO düzenlemek genellikle aşağıdaki aşamalardan oluşur. Her şeyden önce, bir şirket bir whitepaper hazırlar. Bu, vizyonlarını, misyonlarını, projelerinin teknik kısmını ve neden kaçırılmaması gereken bir şey olacağının gerekçelerini belirten resmi bir belgedir.
Whitepaper tamamlandıktan sonra ekip potansiyel yatırımcıları aramaya başlar. Onlara whitepaper'larını gönderir, fikirlerini sunar ve projeyi desteklemeleri için onları ikna etmeye çalışırlar.
Ardından, istekli yatırımcılar bulduktan sonra, gerçek 'coin offering' kısmı gerçekleşir. Girişim kendi tokenlarını çıkarır ve bunları yatırımcılarına satar.
ICO kripto konseptini cazip kılan şey, şirketin hedefine gerçekten ulaşması durumunda, kendi yerel tokenlerinin değerinin artacağı ve böylece yatırımcıların ICO sırasında elde ettikleri coinlerden kar etmelerine olanak sağlayacağı gerçeğidir.
İşte bu şekilde kaynak yaratmanın popülerliğine katkıda bulunan diğer bazı önemli ICO'lar. 2017 yılında Binance Coin 15 milyon dolar topladı. Aynı yıl, merkezi olmayan bir oracle ağı olan Chainlink, bir ICO aracılığıyla 32 milyon dolar topladı.
ICO vs IDO vs IEO rehberimizle de gördüğünüz üzere buradaki rakamlar cep harçlığından çok uzak. Ancak hiçbir şey, 2018'de 4 milyar doların üzerinde para toplayan blok zinciri protokolü EOS tarafından düzenlenen ICO'ya yaklaşamaz.
Açıkçası, bu tür başarı hikayeleri başkalarına da ilham verdi. 2017 yılı "ICO patlaması" yılı olarak bilinir hale geldi. Bu yıl boyunca 4.000'den fazla ICO düzenlendi ve 22 milyar doların üzerinde para toplandı! İnsanlar bunun yeni altın madeni olduğunu hissetti ve herkes bu yeni trendden para kazanmak için akın etti.
Ne yazık ki, bu fırsatı yakalayanlar sadece dürüst, çalışkan insanlar değil. Birçok dolandırıcı, ICO'lar şeklinde iyi gizlenmiş hırsızlıklar düzenleyerek tarihe geçti.
Kötü şöhretli Bitconnect, ICO'larını 2016 yılında başlattı ve BCC token’larını saf yatırımcılara satarak 2.5 milyon dolar topladı. Pincoin, kötü insanların iyi şeylerin itibarını zedelemesinin bir başka örneğidir.
Pincoin'in arkasındaki ekip, yatırımcılara token satın almaları karşılığında yatırımlarından yüksek getiri vaat etti. Ancak, çoğu insan size bunun iyi dekore edilmiş bir Ponzi şemasından zincirinden başka bir şey olmadığını söyleyecektir. Proje çöktü ve kurucular ceplerindeki tüm yatırımcı fonlarıyla birlikte ülkeden kaçtı.
Durum açık. ICO vs IDO vs IEO kıyasında ICO'lar, paranızı bir kripto girişimine emanet etmenin oldukça tehlikeli bir yoludur. Yeni bir şey sunulmalıydı. Ve öyle de oldu. Yeni bir bağış toplama yöntemi yaratıldı.
IEO Nedir?
Aniden, IEO'lar bir şey haline geldi. Peki IEO nedir? Kısaltma "Initial Exchange Offering" anlamına geliyor ve muhtemelen adından da anlayabileceğiniz gibi, borsaların buna dahil olduğunu ifade ediyor. Ve bunun bir nedeni vardı. Bağış toplama prosedürünü düzenlemek ve dolandırıcıların ve kötü niyetli kişilerin hileli projelerini organize etmelerini zorlaştırmak için bir platforma ihtiyaç vardı.
Tıpkı ICO'lar ve IDO'lar gibi, IEO'lar da bir fon toplama yöntemidir. Buradaki 'Borsa' bir kripto para borsasını ifade eder. İki katılımcı taraf arasında bir aracı rolü oynar. Projenin arkasındaki kişiler (paraya ihtiyacı olanlar) ve yatırımcılar (paraya sahip olanlar).
IEO'ların popülerlik kazanmaya başladığı dönem 2019'un ilk çeyreğiydi.
ICO vs IDO vs IEO kıyaslamasında IEO'lar ICO'lara çok benzer, ancak tarafsız bir üçüncü tarafça sağlanan ve güvenlik önlemleri kullanan bir platform olması ve böylece tüm anlaşmayı daha güvenilir ve şeffaf hale getirmesi dışında. Bu sayede, o dönemde kripto projelerine yatırım yapma konusunda çok daha temkinli davranan yatırımcılar için daha cazip hale gelmiştir.
Burada, başarılı IEO'ların bazı önemli örneklerine bir göz atalım.
BitTorrent 2019 yılında 15 dakikadan kısa bir sürede 7,2 milyon dolar topladı. IEO organize edildi ve Binance Launchpad'de gerçekleşti. Bu, kripto borsası Binance tarafından sağlanan ve yalnızca IEO'lar için oluşturulan bir platformdur.
Bir başka örnek de Huobi Prime'ın TOP Network için yaptığı IEO olabilir. Etkinlik sonucunda 19 saniye içinde 8,3 milyon dolar toplandı! Etkinliğin adından da anlayabileceğiniz gibi, IEO kripto borsası Huobi'de düzenlendi.
Ancak yeni bir sorun ortaya çıktı. Bazı durumlarda, herkes token edinimine katılamıyordu. Borsalar, örneğin çeşitli gereklilikler getirerek IEO'lara kimlerin katılabileceğini sınırlamaya başladı. Bunlar, kullanıcılardan borsada bir hesaba sahip olmalarını, borsanın yerel tokenlarını ellerinde bulundurmalarını ya da işlem hacmi gerekliliklerini karşılamalarını istemekten ibaret olabiliyordu. Aynı durum, IEO'larını belirli bir borsada düzenlemek isteyebilecek projeler için de geçerliydi.
Bağış toplama modelleri dünyasının yeni bir şeye ihtiyacı vardı.
IDO Nedir?
İşte bu noktada kriptoda IDO'lar ortaya çıktı. Peki IDO nedir? "IDO" ifadesi "Initial DEX Offering”in kılastmasıdır ve buradaki "DEX" "Decentralized Exchange" anlamına gelir. DEX'lerin ne olduğu ve merkezi borsalardan ne kadar farklı oldukları konusundaki bilgilerinizi tazelemek isterseniz, bu konuya ayrılmış bir bölümü kontrol ettiğinizden emin olun!
Şimdi, tıpkı IDO vs IEO tartışmasında olduğu gibi, kriptoda ICO vs IDO tartışması devam ediyor. Sonuçta bunların hepsi kripto girişimleri için farklı kaynak yaratma mekanizmaları. Ancak, bu kez eylem merkezi bir borsada değil, tahmin ettiğiniz gibi merkezi olmayan bir borsada gerçekleşiyor.
ICO vs IDO vs IEO rekabeti çok açık bir olay çünkü bunların hepsi startup'ların yatırımcılara token satarak sermaye toplamasına olanak tanıyan yollardır. IDO'larda tüm süreç bir DEX üzerinde gerçekleşir, böylece ICO'lar ve IEO'larda ortaya çıkan sorunlar, yani şeffaflık, güvenlik veya katılım gerekliliklerinin eksikliği çözülür.
IDO'lar tüm bağış toplama sürecini gerçekten merkezsizleştiriyor. Bir kripto cüzdanı ve internet bağlantısı, bağış kampanyasına katkıda bulunmanın ana koşullarıydı.
Birdenbire, projeler ürünlerini seçilmiş akredite yatırımcılar yerine tüm topluma pazarlayabildi. Buna DeFi'nin 'GoFundMe' versiyonu olarak bakabilirsiniz, çünkü özünde IDO'lar çok benzer bir şekilde çalışır.
Bunun dışında, IDO'lar projelerin yeni çıkardıkları tokenlara yönelik piyasa talebinin ne olduğunu kendi gözleriyle görmelerine ve denemelerine olanak tanır. Bu tokenlar IDO sırasında merkezi borsalarda listelenmez, bu nedenle gerçekten hevesli yatırımcılar merkezi bir platformda listelenmeden önce DEX'lerde işlem yapmaya başlayabilir.
İşte gerçek hayattan bazı örnekler. Ağustos 2020'de, bir veri alışverişi protokolü olan Ocean Protocol, Balancer'da 1,8 milyon dolar topladı. Veya Ekim 2020'de, merkezi olmayan bir protokol olan Polkastarter, Uniswap'ta 775 bin dolar topladı.
Son Sözler
Devam etmekte olan ICO vs IDO vs IEO tartışmasını, en popüler üç DeFi fon toplama modelini ele aldık. ICO mu IDO mu IEO mu diye merak edenler pek çok şey öğrenmiş oldu. Hiçbiri mükemmel değil, ancak kripto alanında sahip olduğumuz şey bu kaynak yaratma süreçleri sayesinde oldu. Yerleşik her ev isminin başlangıcı vardı. Ve hangi DeFi şirketini, dApp'ı ya da ürünü incelerseniz inceleyin, bir ICO, IEO ya da IDO ile başladığı neredeyse kesindir.