Hiperenflasyon Nedir?

Hiperenflasyon ürün ve hizmetlerde gerçekleşen sınırsız büyümeye denir. Hiperenflasyon, enflasyonun aksine bir ekonomide çok nadir gerçekleşir. Almanya, Çin, Zimbabwe gibi ülkelerde geçmişte yaşandı. Hiperenflasyon “sürekli enflasyon” olarak da anılabilir.

Geleneksel finans bakış açısından kontrolsüz para basmanın sonucu olarak itibari paranın düşük bir değere sahip olması veya değersizleşmesi olarak bilinir. Hiperenflasyon, nadir olarak görülmesine karşın devlet borçların ödenmesi için daha fazla para bastığında tespit edilebilir.

Hiperenflasyon hızlı enflasyon olarak nitelendirilir. Fiyatlar bir aylık bir sürede yaklaşık %50 veya daha fazla fırlayabilir. Hiperenflasyonu tetikleyen şeyi değerlendirmek açısından enflasyonun en önemli iki tetikleyicisini akılda tutmak zorunludur;

• Talep artışı dengesizliği;

• Para tedarikinde artış.

Mükemmel ekonomik fırtınayı oluşturmak için genellikle bu ikisi bir araya gelir.

Bir ekonomideki talep artışı dengesizliği enflasyonun iyi bilinen sebeplerinden biridir. Belli ürün ve hizmetler için tüketici talebi arttığında ve mevcut tedariki geçtiğin gerçekleşir.

Gelişen ülkelerde talep artışı dengesizliği yaygındır. Artan talep ürün ve hizmetlerin kıtlığıyla birleştiğinde piyasa fiyatları yükselir.

Para tedarikindeki artış ise çok fazla masrafı ödemek için devlet para bastığında gerçekleşir. Vatandaşlara yardım amacıyla kriz zamanlarında yaşanabilir.

En Meşhur Hiperenflasyon Örnekleri

Üzerinden çok da vakit geçmemiş birkaç örnek ele alalım.

Venezuela

Hiperenflasyona en güncel örnek 2013 ve 2018 arasında yaşandı. Ülke yaklaşık $100 milyarda borçluydu. Devlet de $100 milyardan fazla borçluydu. Yeni bir kripto para birimini tanıtma girişimlerinin sonucu olarak Venezuela Bolivarı hassas bir para birimi haline geldi.

İstihdam oranı direkt düştü ve neredeyse ABD’deki Büyük Buhran dönemiyle eşleşti. 2018’de enflasyon %65000’ti. 2021’deülke hala hiperenflasyon yaşıyordu.

Weimar Cumhuriyeti

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1920’lerde Almanya’daki Weimar Cumhuriyeti hiperenflasyon yaşadı. Artan enflasyon oranlarıyla savaşmak için banka 92 kentilyon Alman Mark’ı bastı.

Sistem İtilaf Devletleri savaşın sonunda Almanya’dan onarım yapmasını isteyene kadar işledi. 132 milyarlık ekstra borcun sonucunda üretim durdu. Bu da gıda kıtlığına ve yüksek fiyatlara neden oldu. Her gün enflasyon oranı neredeyse %21 arttı.

Hiperenflasyonun Etkisi

ABD’deki kişiler hiperenflasyondan dolayı talep tedariki aşarsa ve fiyatlar artarsa daha fazla ödeme ihtiyacından kaçınmak için servet oluşturabilir. Bu eğilim ele alınmazsa ekonomiyi zayıflatacak bir güce sahiptir.

Hiperenflasyonun en gözle görülür işaretlerinden birisi doların devalüasyonu. Örneğin 1935’ten bu yana Amerikan Doları neredeyse %96 kazanç kaybetti. Diğer bazı ülkelere kıyasla Amerikan Doları 2020’de %12 düştü.

Doların alım gücünün düşmesi sadece Amerikalıları değil dünyadaki herkesi etkiliyor. Çin ilk kez Amerikan Dolarına yetişmek için para birimini zayıflatmadı. Bu ülke içerisindeki ABD piyasasına bağımlılığın düşürülebileceği anlamına geliyor.

Emeklilik Planlarına Etkisi

Çoğu kişi için para saklamak için yöntemler bulmak avantajlı görünebilir ancak hiperenflasyon nakit birikimlerini değersizleştiriyor. Sonuç olarak insanlar enflasyonun geleceği nasıl etkileyeceğini anlamak adına emeklilik planlarını yeniden gözden geçirmek zorunda kalıyor.

Devlet ekonomiye ne kadar para katarsa hiperenflasyon o kadar güçlenir. Tüm bu sorunların çözümü daha fazla para basmak değil.

Bir insanın emeklilik öncesi ne kadar para saklaması gerektiğini belirlemesi için enflasyonu da hesaba katması gerekiyor. Enflasyonun ne kadar para alacağını hesapladıktan sonra daha kapsamlı bir plan geliştirir. Böylelikle finansal geleceği daha belirgin olur.