Bir zamanlar kripto para türleri ve sayısını tek bir elle gösterebiliyordunuz. Günümüzde artık bu mümkün değil. Kripto piyasası büyüdü ve büyümeye devam ediyor!
Kripto para türleri üzerine konuşacağımız bu rehberde üç ana kripto para türüne göz atacağız; Bitcoin, altcoin'ler ve token'lar. Rehberimizin sonunda şunlara hakim olacaksınız:
- En iyi kripto para türleri hangileri;
- Ne kadar kripto para türü var;
- Aralarındaki fark ne;
- Avantajları ve dezavantajları neler.
En iyi kripto para türleri hakkında bilgi sahibi olmadan veya alım satım yapmaya başlamadan önce kripto para nedir öğrenmek gerekiyor. Alanla ilgili bilgilerinizden memnunsanız "Üç Ana Kripto Para Türü" bölümüne geçebilirsiniz.
Hadi başlayalım!
Matt Zhang
Stealth Startup'ta Kurucu Ortak ve CTO
Verimliliği artırmak için yapay zeka teknolojilerinin kripto projelerine entegrasyonu teşvik edilmeli mi?
Elbette, yapay zeka teknolojilerinin kripto projelerine entegrasyonu, verimliliği çeşitli şekillerde artırmak için kesinlikle teşvik edilebilir. YZ, sosyal medya, haber makaleleri vb. gibi çeşitli kaynaklardan gelen büyük miktarda veriyi analiz ederek kripto para piyasalarına ilişkin değerli bilgiler sağlayabilir. Bilinçli yatırım kararları alınmasına, piyasa eğilimlerinin belirlenmesine ve risklerin azaltılmasına yardımcı olabilir.
Did you know?
Kriptoyla daha zeki ve daha zengin mi olmak istiyorsunuz?
Abone Olun - Her hafta yeni açıklayıcı kripto videoları yayınlıyoruz!
What is a Cryptocurrency: For Beginners (Animated Explainer)
İçindekiler
Kripto Para Nedir?
Kripto ifadesi "kriptografi"den gelir. Bilgileri saldırganlara karşı güvenli ve gizli tutan teknoloji budur. Tarih derslerinizde kriptografi ifadesini duymuş olabilirsiniz. İkinci Dünya Savaşında Müttefik Güçlerin gizli mesaj alınması ve gönderilmesinde kullanılmıştır.
Günümüzde bilgisayar teknisyenleri kriptografiyi pek çok farklı alanda kullanıyor. Kripto para birimleri de bu alanlardan biri!
Decryptionary.com sitesinin tanımına göre kripto para birimi "Kullanıcıların kimliklerini gizleyen, işlemleri oluşumunu ve korunmasını kontrol eden elektrik para". Şimdilik kripto para türleri nasıl oluştu yerine ne yapar sorusuna odaklanalım.
Kripto para birimleri sayesinde insanların paralarının yönetimi için üçöüncü partilere ihtiyaç kalmıyor (kredi kartı şirketleri için de durum aynı).
İşlemlerin gerçekleşmesi için bankalara ihtiyaç da ortadan kalkıyor. Kripto para işlemleri blockchain'de gerçekleşiyor.
Paylaşımlı olmasının sebebi birçok farklı insan ve şirket tarafından yönetiliyor olması. Bu sayede kimsenin işlemler veyakripto para birimleri üzerinde gücü olmuyor. Paranızın yönetimi için tek bir şirkete (banka gibi) güvenmeniz gerekmiyor.
Blockchain teknolojisini ilk kez duyduysanız "Blockchain Explained" rehberime mutlaka göz atabilirsiniz!
Kripto para nedir öğrendiğinize göre sıra geldi kripto para türlerinin farkı ne öğrenmeye.
Üç ana iripto para türüne göz atalım.
En Sevilen Bulgular
Alakalı konular hakkında kapsamlı bilgi mi arıyorsunuz? Sizin için benzer yazılar topladık. Göz atın!
Üç Ana Kripto Para Türü
Blockchain üç ana kripto para türünü bir araya getiriyor. Bitcoin ilk blockchain (nasıl ortaya çıktığı ve ne işe yaradığını hakkında daha fazla bilgi için Bitcoin bölümüne geçin).
Bitcoin'den sonra pek çok yeni blockchain yapıldı. NEO, Litecoin ve Cardano olukça bazı altcoin'ler için iyi seçenekler. Sıra geldi token'lara/dApp'lere. Üçüncü ana kripto para birimi türü. Buna örnek Civic (CVC), BitDegree (BDG) ve WePower (WPR) var.
Hadi başlayalım!
Bitcoin
Bitcoin fikri 2008'de ortaya çıktı. Satoshi Nakamoto adında biri biri Beyaz Bülten çıkardı. Ancak kısa bir süre sonra Satoshi Nakamoto'nun gerçek bir isim olmadığı anlaşıldı. Şimdi bile Bitcoin'in oluşturan kişinin gerçek adı bilinmiyor!
O zamanlar Bitcoin nedir bilen kişiler şu anda neye dönüşmüş olacağını tahmin edemedi. Dev bir teknolojik gelişmenin başlangıcı olacağını kimse bilmiyordu. Ama oldu. Kripto para birimleri için yeni bir çağın başlangıcıydı.
Muhtemelen devamında ne olduğunu biliyorsunuz. Birkaç yıl boyunca Bitcoin'in ana kullanımı dark web'de ürün ve hizmet alım satımında kullanılmasıydı. Silk Road'ı duydunuz mu? Öyleyse neden bahsettiğimi biliyorsunuz.
2013-2014'te Bitcoin çok büyüdü.Sonra biraz yavaşladı. 2017'de Bitcoin piyasası inanılmaz bir şekilde büyüdü. Hem de çok büyüdü. Diğer kripto para türleri de onu izledi.
Aralık 2017'de Bitcoin'in fiyatı bir Bitcoin başına $20000 dolara ulaştı. 50 veya daha fazla Bitcoin'i olanlar milyoner oldu. Ocak 2015'te 50 Bitcoin sadece $10000 dolardı. Hesapladığınızda $990000 dolarlık bir kazanç demek. İnanılmaz değil mi?
Bitcoin Nedir?
Başka insanlara gönderebildiğiniz bir dijital para birimidir. Hediye olarak gönderilebilir, ürün ve hizmet satın almada kullanılabilir. Tıpkı banka hesaplarımızdaki para (USD, EUR, vb.) gibi. Ancak dijital, yani fiziksel değil.
Ancak farklı olan tek şey bu değil. Merkezi olmayan bir yapıya sahip. Yani bir yönetimi için bir bankaya veya üçüncü partiye ihtiyaç duyulmuyor. Kripto para türleri rehberimizin önceki bölümlerinde yaptığım kripto para tanımı buydu.
Bitcoin'le her işlem doğrudan kullanıcılar arasında gerçekleşiyor. Buna eşler arası ağ deniyor. Hepsi blockchain sayesinde. Bitcoin kullanıcılara üçüncü partiye ihtiyaç duymadan Bitcoin alma ve gönderme imkanını sunan blockchain teknolojisini insanlara tanıttı.
Üçüncüparti ihtiyacı olmadığından kimliğinizi belirtmenize de gerek yok. Yani kripto para birimlerinin farkı ne dendiğinde kim olduğunuzu belirtmeden ödeme yapabildiğinizi görüyorsunuz.
Nasıl Çalışır?
Herhangi biri kripto para türleri arasından diyelim ki Bitcoin gönderdiği zaman işlem blockchain'de (ortak veri tabanı) onaylanıyor ve saklanıyor. Blockchain'deki veriler şifreleniyor. İşlemleri herkes görüntüleyebiliyor ancak şifresini sadece Bitcoin sahibi çözebiliyor. Her Bitcoin sahibine bir "özel anahtar" veriliyor. Özel anahtar Bitcoin'in şifresini açmaya yarıyor.
Peki kripto para türleri için işlemler bankalar tarafından onaylanmıyorsa/gerçekleştirilmiyorsa bu işlemleri kim yapıyor?
Hatırlarsanız kripto para nedir diye sorduğumuzda blockchain'in tek bir kurum/kişi yerine birden fazla farklı kişi ve şirket tarafından işletildiğini söylemiştim. Blockchain'de çarkların dönmesini sağlayan insanlar ve şirketler bilgisayar gücü kullanıyor. Blockchain işlemlerini gerçekleştirmek için bilgisayarda özel bir yazılım çalıştırıyorlar.
Not: Yazılımı kullanan bilgisayara "nod" adı veriliyor.
Yazılımı kullanmak çok elektrik harcıyor. Peki nodları çalıştıran insanlar ve şirketler elektrik faturalarını nasıl ödüyor? Madenciliğe hoş geldiniz. Kripto para türlerinin farkı ne dendiğinde öne çıkan başka bir konu da bu.
Nodlara işlem onayladıkları için ödül veriliyor. Yeni Bitcoin'le ödüllendiriliyor. Yeni Bitcoin'ler böyle oluşturuluyor. Madencilerin altınla ödüllendirildiğin altın madenciliğine benzetebilirsiniz. Bitcoin madenciliğinde nodlar madencilerin rolünü üstleniyor. Yeni Bitcoin'ler için madencilik yapıyorlar.
Blockchain'e yeni bir işlem bloğu yollandığında madenciler/nodlar bloğu PoW (Proof-of-Work) adlı bir algoritma kullanarak onaylar. PoW'de bloğu onaylayan ilk madenci yeni coin'le ödüllendirilir. Başka blockchain'lerde kullanılan başka algoritmalar da mevcut. Kripto para türleri rehberimizin bir sonraki bölümünde bunu ele alacağız.
(Unutmayın; blockchain teknolojisi hakkında daha fazla bilgi için "Blockchain Explained" rehberimize göz atabilirsiniz.)
Altcoin'ler
Kripto para türlerinin farkı ne sorusu sorulduğunda önce çıkan başka bir nokta da altcoin'ler. Şu anda binden fazla altcoin var. Sayısı gözünüzü korkutmasın. Altcoin'lerin çoğu sadece ufak değişiklikler yapılmış Bitcoin'in farklı bir hali. İşte bu yüzden adları "altcoin".
Şunu unutmamak gerek; tüm altcoin'ler Bitcoin'in farklı türü değil. Bazıları Bitcoin'den çok çok farklı. Amaçları/hedefleri de farklı.
Bazı altcoin'ler Bitcoin'den farklı algoritmalar kullanıyor. Örneğin Factom PoS (Proof-of-Stake) kullanan bir altcoin. PoS'de madenciler yok, bahisçiler var.
Bahisçiler madenciler gibi ödül için işlem onaylayan kişilerdir. Blok onaylama için yarışmak yerine sıraları tek tek seçilir. Çok daha az elektrik kullanır çünkü aynı bloğu onaylamaya çalışan binlerce madenci yoktur. Blok başına tek bir "bahisçi" vardır.
Gördüğünüz üzere tüm altcoin'ler Bitcoin'e tıpatıp benzer değil.
Aslına bakarsanız Ethereum ve NEO Bitcoin'den tamamen farklı altcoin'lerdir. Kripto para türleri rehberimizde Bitcoin'in dijital para birimi olarak kullanıldığını söylemiştik. Ethereum ve NEO dijital para birimi olarak kullanılmak adına tasarlanmamıştır. Blockchain'de uygulama oluşturmak için kullanılacak dev platformlar olarak tasarlanmışlardır.
Doğru okudunuz. Ethereum ve NEO'da kendi uygulamalarınızı oluşturabilirsiniz. Yeni kripto para birimlerinin en yaygın oluşturulma yoludur. Ethereum ve NEO gibi uygulama oluşturmaya olanak sunan blockchain'lerde yapılırlar.
Hepsi 2015'te Ethereum'un kripto dünyasına sunduğu yeni teknoloji sayesinde mümkün olmuştur. Bu teknolojiye akıllı kontrat adı verilir. Akıllı kontrat belli şeyler gerçekleştiğinde işlemlerin otomatik olarak gerçekleşmesidir.
Bu "şeyler" (şartlar olarak da anılır) oluşturulurken akıllı kontrata yazılır. Şart örneği olarak şunu diyebiliriz; "Peter akıllı kontrata 120 Ether YOLLADIKTAN SONRA John'un evi Peter'a gönderilir".
Akıllı kontratlardan dolayı üçüncü partiye ihtiyaç duyulmaz. Bitcoin doğrudan ödemelerde üçüncü partilere ihtiyaç duyulmaması anlamına gelirken akıllı kontratlar birçok şey için üçüncü partiye ihtiyaç duyulmaması anlamına gelir. Ev satışı, elektrik satışır veya borsada stok satışı bunlara örnektir.
Akıllı kontrata tabii ki doğrudan elektriği koyamazsınız. Bunun yerine yasal olarak elektriği temsil eden bir token'ı akıllı kontrata koyarsınız. Ethereum, NEO ve benzer altcoin'lerdeki akıllı kontratların en iyi taraflarından biri budur; gerçek şeyleri token haline getirip blockchain'e koyabilirsiniz.
Token'lar (dApp'ler için)
Kripto para türleri içinde üçüncü ana tür token'dır. Az önce de bahsetmiştik! Üç ana kripto para türü içerisinden en ilginç olan budur. Diğer iki ana kripto para türüyle karşılaştırıldığında kendi blockchain'i olmadıkları için tamamen eşsizdirler.
dApp'lerde (decentralized applications) kullanılırlar. Ethereum ve NEO gibi blockchain'lerde oluşturulabilen uygulamalardır. dApp'ler akıllı kontrat oluşturmak için kullanılır. Bu yüzden token kullanırlar.
Token'ları elektrik veya ev gibi fiziksel şeyleri temsil etmek zorunda değildir. dApp'te bir şeyler satın almak için kullanılabilirler. Ayrıca indirimli ücretler ve oylama ücretleri gibi belli avantajlar elde etmek için de kullanılırlar.
Token'lar her zaman ücret karşılığı satılabildiğinden bazı insanlar satın alıyor. Bazıları dApp'te kullanmak yerine daha sonra daha yüksek fiyattan satmak için token alıyor.
dApp'ler başka blockchain'lerde (Ethereum ve NEO gibi) kullanıldıkları için token işlemleri Ethereum veya NEO blockchain'inde nodlar tarafından onaylanıyor. Yani işlem ücreti token'la değil Ether veya NEO ile ödeniyor.
Bir dApp'te işlem yapmak için (ör. token kullanmak için) işlem ücretlerini ödemek adına bir miktar Ether veya NEO'ya sahip olmak zorundasınız.
Ufak bir ipucu: dApp "dii-ep" şekline okunuyor.
En İyi Kripto Para Birimleri
Farklı kripto para türleri hakkında bilgi sahibi oldunuz.
Birazdan ele alacağımız bölümde en iyi kripto para birimleri hakkında bilgi sahibi olacaksınız. En iyi dört kripto parayı ele alıp her birinin avantajlarını ve dezavantajlarını masaya yatıracağız.
Hadi başlayalım!
Did you know?
Kriptoyla daha zeki ve daha zengin mi olmak istiyorsunuz?
Abone Olun - Her hafta yeni açıklayıcı kripto videoları yayınlıyoruz!
What are dApps in Crypto? (Explained with Animations)
Bitcoin
Bitcoin'i zaten konuştuğumuz için tekrar etmeyeceğim. Açıklama kısmını geçip doğrudan avantajlarına ve dezavantajlarına bakalım.
Avantajlar
- Toplamda sadece 21 milyon Bitcoin olacak. Bitcoin'lerin çoğu kullanıcılar tarafından madenciliğiyle çıkarıldı. Şu anda yaklaşık 17 milyon Bitcoin mevcut. Madencilik için 4 milyona yakın bir oran kaldı. Bitcoin için düşük limit olması fiyatı açısından iyi. Birçok insan Bitcoin'e sahip olmak ister ve yeterli miktarda Bitcoin olmazsa insanlar Bitcoin için daha fazla ücret öder. Bu sebeple de fiyatı artar!
- Bitcoin rakip kripto para türlerinden daha kolay bir şekilde likidite edilir. Yani Bitcoin'i nakide çevirmek daha kolaydır. Bitcoin çok popüler olduğundan USD ve EUR gibi itibari para birimlerine dönüştürülmesi rahattır. Ayrıca Bitcoin internetteki neredeyse her borsada bulunuyor. Yani alım satım hacmi inanılmaz yüksek! Tüm kripto para birimleri içerisinde en yüksek olandır.
- Mağazalar kripto para türleri içerisinde Bitcoin'i daha çok kabul ediyor. Bitcoin kullanarak yüzlerce online satıcı içerisinden istedikleri herhangi bir şeyi alabiliyor. Bitcoin'in likidite edebileceğiniz başka bir yol da budur. Nakide dönüştürmek yerine nakitmiş gibi harcayabilirsiniz.
- Bitcoin en büyük kripto para birimidir. Bitcoin ilk kriptodur ve en büyüğüdür. Piyasanın %40'tan fazlasını domine eder ki bu oran devasadır! Çoğu insan Bitcoin'in her zaman en büyük olacağına inanıyor (ancak bunun sadece bir fikir olduğunu ve kimsenin ne olacağını bilmediğini unutmayın).
Dezavantajlar
- Bitcoin çok dalgalanıyor. Bitcoin'in fiyatı her gün çok değişiyor. Mt. Gox'un çöküşü aslında Bitcoin'in günde %50'lik kaybından kaynaklı. Bazı yatırımcılar dalgalanmaları seviyor. Ancak bazı insanlar dalgalamalardan dolayı para kaybediyor.
- Bitcoin daha iyi bir kripto para birimiyle değiştirilebilir. Altcoin'ler kısmında da bahsettiğimiz üzere şu anda Bitcoin'in yüzlerce varyasyonu var. Bitcoin neredeyse 10 yaşında. Herhangi bir yeni coin Bitcoin'in yerini alabilir. Çünkü daha yeni ve ileri teknolojiye sahip olacaktır.
- İnsanlar hala Bitcoin'i yasa dışı faaliyetler için kullanıyor. Bitcoin'in saygınlığı Silk Road'daki ilk günlerinden bu yana artsa da hala mükemmel değil. Bitcoin'i yasa dışı kullanmaktan sadece birkaç kişinin yargılandığını duyuyoruz ancak yasa dışı kullanıp yakalanmayan muhtemelen çok kişi var. Bunların arasında dolandırıcılar ve vergi kaçakçıları da yer alıyor.
Ethereum
Bitcoin'in aksine Ethereum insanların dApp'ler, token'lar ve akıllı kontratlar oluşturmasına olanak sunan bir platform. Para birimine Ether (ETH) adı veriliyor.
En iyi kripto para türleri için akıllı kontratların ne kadar önemli olduğuna ve gelecekte nelerin kapısını aralayabileceğine göz atmıştık. Gelin Ethereum'un ana avantajlarına ve dezavantajlarına bakalım:
Avantajlar
- Ethereum'da oluşturulan dApp'lerin kullanıcıları her zaman Ether'e ihtiyaç duyacak. dApp'lerin işlem ücretleri için Ether ödemeleri gerekiyor. Çünkü dApp'ler Ethereum blockchain'inde çalışıyor. Ether tarzını asla kaybetmeyecek diyebiliriz!
- Birçok yeni proje Ethereum'da oluşturuluyor. Projelerin çoğunun geliştirilmesi yıllar sürse de tamamlandıklarında inanılmaz olacaklar.
- Hız. Ethereum işlemleri saniyeler içerisinde gerçekleştiriyor. Bitcoin işemleri ise 10 dakikadan fazla sürebiliyor.
Dezavantajlar
- Ether'e benzer coin sayısı Bitcoin'e benzeyen coin sayısından fazla. Daha önce de söylediğimiz üzere Bitcoin'in değeri sınırlı tedarikinden geliyor. Ethereum'da durum böyle değil. Şu anda neredeyse 100.000.00 Ether coin bulunuyor. Ayrıca oluşturulması asla durdurulmayacak. Ancak oluşturulma hızı ciddi anlamda azaltılacağından bence bir sorun bulunmuyor.
Ripple
Temel olarak Ripple bankaların ödemeleri hızlı yapması adına kullanılması için tasarlanmış bir blockchain'dir. Bancakı coin'i olarak bilinir ve şu anda üzerinde çalışılan global banka ortaklıkları mevcut.
Avantajlar
- Büyük ve saygın şirketler (global bankalar gibi) Ripple'a güveniyor. Dev finans organizasyonları (bankalar ve devletler gibi) Ripple'la ortaklık yaptı. Daha pek çok ortaklık planı mevcut. İtibari para birimine alternatif olarak Ripple sizin için finans dünyasındaki en iyi seçenek olabilir. Sebebi de devletlerle çalıştığından sahip olduğu güç başarısının kapısını aralayabilir.
Dezavantajlar
- Diğer kripto para birimlerinin aksine Ripple merkezi olmayan bir yapıya sahip değil. Yani merkezi yapıda. Ripple'ın ardındaki şirket (Ripple Labs) Ripple token'larının (XRP) çoğuna sahip. İsterlerse tüm token'larını satıp XRP'nin fiyatını ciddi anlamda düşürebilirler. Ancak böyle bir şey olasılığı düşük çünkü tüm token'larını satmak istemezler. Yine de böyle bir olasılık olduğunu unutmamak gerek.
- İyi bilinen bir kripto borsası
- Alım satım yapılabilecek 500'den fazla farklı kripto para birimi
- İki faktörlü kimlik doğrulama
- 100'den fazla farklı kripto para birimi
- Güçlü güvenlik
- Düşük para çekme ücretleri
- Çok düşük işlem ücretleri
- Olağanüstü işlevsellik
- Mobil ticaret uygulaması
- Çok rekabetçi işlem ücretleri
- Sezgisel mobil uygulama
- 100 kata kadar kaldıraç
- Güvenli ve güvenilir
- Düşük ücretler
- İyi sayıda itibari para birimi kabul ediliyor
- Saygın borsa
- Birden fazla itibari para çeşidi kabul ediliyor
- Nispeten düşük alım satım ücreleri
Litecoin
Litecoin Bitcoin'in bir fork'u! Yani Litecoin'in blockchain'i bir zamanlar Bitcoin blockchain'inin bir parçasıydı ancak Litecoin güncellenmesi gerçekleştiğinde ayrılma yaşandı. Bitcoin'e oldukça benzer olsa da farklı özellikleri mevcut. Bitcoin'in oluşturduğu şeyi iyileştirmek için oluşturuldu.
Litecoin son zamanlarda hep haberlerde çünkü Lightnin Network'ü kullanan ilk para birimi olacak. Lightning Network ölçeklenebilirlik gibi kripto para birimlerinin birçok sorununu çözüyor. Lightning Network kullanarak Litecoin saniyede çok daha fazla işlem gerçekleştirebiliyor.
Avantajlar
- Litecoin Bitcoin'den hem daha hızlı hem de daha ucuz. Litecoin işemleri Ethereum işlemleri gibi birkaç saniye sürüyor. Bitcoin işlemleri 10 dakika ve daha uzun sürüyor.
Ayrıca Bitcoin işlemleri çok pahalıya gelebildiğinden küçük miktarlar göndermek anlamsızlaşıyor. Litecoin işlemleri çok daha ucuz olduğundan mikro ödemeler (küçük ödemeler) için daha iyi. Bu yüzden de "Lite" coin deniyor.
Dezavantajlar
- Litecoin sadece Bitcoin'in biraz gelişmiş bir hali. Bitcoin ölçeklenebilir ve daha ucuz işlem yapabilir hale gelirse Litecoin'e ihtiyaç kalmaz.
Litecoin hakkında daha fazla bilgi, piyasadaki konumu, avantajları ve dezavantajları için Litecoin Price Prediction rehberimize göz atabilirsiniz.
En Trend Bulgular
Kripto Para Borsalarıyla alakalı kapsamlı yazılarımızı, rehberlerimizi ve eğitici yazılarımızı inceleyin. Bilgi sahibi olun ve buna göre karar verin!
Son Sözler
Kripto para türleri rehberimizi okuduğunuza göre hem alım satım hem de teknolojileri konusunda en iyi kripto para birimleri hakkında artık bilgi sahibisiniz. Farklı kripto para türlerinin neden var olduğunu biliyorsunuz. Aralarındaki farklar neler, avantajları ve dezavantajları neye göre değişiyor farkındasınız.
Daha fazla araştırma yapmak ve fikir edinmek adına çok daha iyi bir konumdasınız.
Rehberimizi okuduğunuza göre en iyi kripto para birimleri ve aralarında farklar hakkında ne düşünüyorsunuz? Favoriniz hangisi? Bize yazın!
Makale Uzmanları ve Analistleri Hakkında
