Kripto para nedir? Hadi konuşalım!
1990'da insanlar "internet nedir?" sorusunu sormaya başlamıştı. 30 yıl sonra bu soruyu sormaya artık ihtiyaç kalmadı.
30 yıl sonra da insanlar "kripto para nedir?" sorusunu sormayı bırakacak. İnternet gibi günlük hayatlarımızın bir parçası haline gelecek. Rehberimizi okumayı tamamladığınızda sizin de sormanıza gerek kalmayacak.
"Kripto paralar iyi mi?" sorusuna yanıt vereceğimiz bu rehberi okumayı tamamladığınızda "kripto para nedir?" ve daha benzer pek çok soruya yanıt verebileceksiniz. Neden icat edildi, ne işin kullanılıyor ve 2046 neden hala bunu konuşuyor olacağız öğreneceksiniz!
Vaktimiz az hadi başlayalım!
Dr. Amanda Kavner
Farmingdale State College'da Misafir Yardımcı Doçent
Did you know?
Kriptoyla daha zeki ve daha zengin mi olmak istiyorsunuz?
Abone Olun - Her hafta yeni açıklayıcı kripto videoları yayınlıyoruz!
How to Buy Crypto SAFELY With a Credit Card (Animated)
İçindekiler
Kripto Para Nedir: Tanım
Birçok farklı kripto para türü mevcut ancak hepsinin ortak altı noktası var. Kripto para olmak için sahip olunması gereken şeyler bunlar. Bakalım nelermiş!
Şu Anda Etkin Olan Güncel Teklifler:
CLAIM $600 REWARD
Exclusive Binance Referral Code
Don't miss this limited-time deal that's only available for our readers. Use the Binance referral code 49316610 & receive up to $600 in rewards and bonuses!
Kripto para birimleri:
Dijitaldir: Kripto para birimleri dijital paradır (vea dijital para birimidir, aynı şeyler). Yani sadece bilgisayarlarda var olurlar. Kripto para birimlerinin üzerinde kraliçenin resminin bulunduğu bozuk paraları veya "In God We Trust" yazan banknotları yoktur.
Eşler Arasıdır: Kripto para birimleri online olarak insandan insana geçer.
Globaldir: İspanaya için bir para birimi, Çin için başka bir para birimi değildir. Kripto para birimleri her ülke için aynıdır. Ülkeler arasında özgürce kullanılabilir.
Şifrelidir: Kripto para birimlerinin kimin ne için kullanabileceği konusunda bir kural yoktur. Hesaplarda gerçek isimler kullanılmaz. Her kullanıcıya kodlar verilir. Kripto para tanımındaki kripto kısmı buradan geliyor. Kripto Latince'de "gizli" anlamına gelir. Yani kripto paranın çevirisi gizli paradır.
Merkezi Değildir: Kripto para dünyasında bankalar yoktur. Herkes kendi parasından sorumludur. Bankalarsa saklanmaz. Banka pek çok kişinin parasını sakladığı bir merkezdir. Kripto para birimleri bir merkez sunucu tarafından kontrol edilmediği için merkezi olmayan bir yapıdadır.
Güven Gerektirmez: Kripto para birimleri kullanmak için sistemde herhangi bir kimseye güven gerektirmeyecek şekilde oluşturulmuştur.
Oldukça garip bir fikir değil mi? Kripto paraları anlamak normal parayı anlamaktan geçiyor.
En Sevilen Bulgular
Alakalı konular hakkında kapsamlı bilgi mi arıyorsunuz? Sizin için benzer yazılar topladık. Göz atın!
Normal Para Nasıl İşler?
Cebimizdeki paralar kendi başına herhangi bir değere sahip değildir, sadece kağıt ve metaldir. Devlet bu hakkı verdiğinden parayı ürün ve hizmet karşılığında kullanabiliriz. Buna itibari para denir. Amerikan Doları, İngiliz Sterlini, Çin Yuanı hep itibari paradır.
Markete girdiğimizde gıda karşılığında itibari para ile ödeme yapabiliyoruz. Çünkü bu konuda devlete güveniyoruz.
Cebimizde tutabileceğimizden fazla itibari paraya sahip olduğumuzda bir banka hesabı açıyoruz. Banka hesabı açmak için bankaya kişisel bilgilerimizi sunuyoruz. Paramız bankadayken göremiyoruz ancak orada olduğunu biliyoruz. Yani bankaya güveniyoruz.
Bankalar güvenilen üçüncü parti sistemi olarak anılan bir şeyin örneğidir. Bankalar ve devletler güvenliğimiz üçüncü partilerdir. Bir örnekle bunu açalım.
Peter aç ve Paul çitlerinin boyanmasını istiyor. Paul bankadan $10 çekiyor. Paul Peter'a çitlerini boyaması için $10 ödüyor. Peter Paul'un çitlerini boyayacağı için mutlu çünkü devlete güveniyor ve $5'a hamburger alabileceğini biliyor. Hamburgerini yiyip kalan $5'ı bankaya yatırıyor çünkü güvende olması için bankaya güveniyor.
Yukarıdaki sadece Peter ve Paul arasındaki bir işlem, gerçekleşmesi için her ikisinin de üçüncü partiye güvenmesi gerekiyor.
Kripto Para Birimlerinde Neler Farklı?
Kripto para birimleri banka veya devlet gerektirmiyor. Kullanıcılar internetten birbirlerine para veya bilgi konusunda üçüncü partilere güvenmeleri gerekmeden para gönderebiliyor.
Kripto para birimleri her işlemi (Peter ve Paul arasındaki gibi) blockchain adlı ortak bir veri tabanında kayıt altına alarak yapıyor. Bu blockchain nod adlı binlerce güçlü bilgisayar sistemi arasında paylaşılıyor.
Her yeni işlem bir nod tarafından onaylanıyor. Nodların yarısından fazlası işlemin geçerli olduğu konusunda hemfikir olursa blockchain'e ekleniyor. Nodlara da işlem onaylamaları için yeni para birimi veriliyor. Buna madencilik deniyor. Madencilik blockchain'e sadece doğru bilginin girilmesinden emin oluyor. İşlemler bir kere girdikten sonra değiştirilemiyor veya silinemiyor.
Kripto paralar iyi mi diye merak edip kripto kullanmak için adınızı, adresinizi, doğum tarihinizi belirtmeniz gerekmiyor. Hesabınızın açık ve özel iki anahtarı var. Bunu e-posta hesabınız gibi düşünebilirsiniz. Erişmek için ikisine de ihtiyacınız var.
Kullanıcılar gizli olsa da işlemler gizli değil. Herkes blockchain'de gerçekleşen tüm işlemleri görüntüleyebilir. Ancak işlemlerdeki kullanıcı adlarını göremezsiniz.
Yeni Başlayanlar İçin Kripto Para Nedir?
Yeni başlayan biri size "kripto para nedir?" sorusunu sorduğunda ona dünyadaki herhangi birine banka kullanmadan gönderebileceğiniz dijital para olduğunu söyleyin. İşlem yapmak için herhangi bir kişisel bilgi sunmaları gerekmiyor. İşlemler güvenebilecekleri bir ağda gerçekleşiyor.
Yeni başlayanlar haliyle kripto paranın tarihi hakkında da bilgi almak isteyecektir. Hiç sorun değil! Okumaya devam edin ve öğrenin!
Kripto Paranın Tarihi
1990'larda birçok kişi kripto para oluşturmaya çalıştı. Başarmaya en çok yaklaşan DigiCash, HashCash ve B-money oldu. Hiçbiri teknolojiyi tam anlamadı veya başarıya ulaşmak için gereken desteği görmedi.
Kripto paranın tarihi Bitcoin ile başlıyor. Bitcoin dünyanın ilk gerçek kripto para birimi. Hala en ünlüsü diyebiliriz. Bitcoin'in yaratıcısına Satoshi Nakamoto deniyor ancak kimse kim olduğunu bilmiyor! Kimse Satoshi'yle yüz yüze görüşmemiş. Erkek, kadın veya bir grup insan olabilir!
12 Ocak 2009'da Satoshi'nin Bitcoin blockchain'i online oldu. İlk Bitcoin alım satımı 10 BTC (Bitcoin) ile gerçekleşti. Satoshi bunu Hal Finney adlı bir kodlayıcıya gönderdi.
Satoshi sadece internet forumlarında ve e-postalarda konuştu. Nisan 2011'de Satoshi ortadan kayboldu. Ardında tek bıraktığı şey Bitcoin ve adı oldu.
İnsanların Bitcoin'le ilgilenmesi birkaç yıl sürdü. Neler yapabileceğini anladıklarında Bitcoin'in popülaritesi büyüdükçe büyüdü. İnsanlar Bitcoin'de "Kripto Para Nedir?" rehberimizin önceli bölümlerinde sıraladığımız 6 şeyin olduğunu gördü ve satın alıp kullanmaya başladı.
Peki Bitcoin gibi bir kripto para birimi ne için kullanılıyor? Gelin Bitcoin'i ilk kullanmaya başlayan ve meşhur olmasını sağlayan sitelerden birine bakalım!
Silk Road
Silk Road online bir kara borsaydı. Yasa dışı bir Amazon veya eBay olarak düşünebilirsiniz. Ana para birimi olarak Bitcoin'i kullanıyordu. Müşteriler Bitcoin kullanarak birbirlerinin kim olduğunu bilmeden her türden şey satın alabiliyordu. Bu şeylerin çoğu uyuşturucu, çalıntı mal ve silah gibi yasa dışı şeylerdi. Silk Road suikastçiler için reklamlara bile sahipti!
Silk Road iki yıllık faaliyetten sonra 2013'te kapatıldı. FBI'ın milyonlarca dolar değerinde Bitcoin'e el koydu. Böylelikle kripto para topluluğunun oldukça olağandışı bir üyesi haline geldi!
Silk Road hikayesi dünyanın pek çok gazetesinde yer aldı. Bu Bitcoin için hem iyi hem de kötü oldu. Kötüydü çünkü Bitcoin online suçlarla bağıntılı hale geldi. İyiydi çünkü Bitcoin'in işe yaradığını gösteriyordu. Silk Road hikayesi dünyaya Bitcoin'in işe yarar olduğunu, büyük bir insan grubu tarafından (suçlu da olsalar) kullanılmak istendiğini gösterdi.
Sonrasında Ne Oldu?
Bitcoin 2009'da çıktığında değeri sıfır dolar ve sıfır sentti. Nisan 2011'de 1 Bitcoin'i $1'a alabiliyordunuz. 17 Aralık 2017'de Bitcoin şu ana kadarki en iyi gününü yaşadı. 1 BTC $20052'ye alınabiliyordu! Şu an 7 Ağustos 2023'de 1 BTC'nin fiyatı $11822. Hiç fena değil.
Kripto para birimi alım satımı çok popüler hale geldi. Piyasaya Bitcoin'in ardından yüzlerce kripto para girdi. Bunlara altcoin deniyor.
Bitcoin gibi altcoin'ler de blockchain teknolojisini kullanıyor. Ancak biraz farklı şeyler deniyorlar. En iyilerinden bazılarına bir bakalım;
- Litecoin Bitcoin'e oldukça benzer olsa da sistemi güçlü bilgisayarlara sahip olmayan kullanıcılar için madenciliği kolaylaştırıyor.
- Dogecoin geyik amaçlı yapılmış, maskotu Shiba Inu köpeği olan bir altcoin. Dogecoin hayranları genellikle bu para işlerini hayır işleri için kullanıyor. Kenya'da kuyu yapımını veya Jamaika Kızak Takımı'nı destekliyorlar!
- BitcoinCash bir grup Bitcoin kullanıcısı Bitcoin'in bazı kurallarıyla uyuşmazlık yaşayınca ayrılıp 2017'de kendi dijital para birimlerini çıkarmalarıyla ortaya çıktı. Böyle büyük anlaşmazlıklara hard fork deniyor.
Not: Hard fork cep telefonu güncellemelerine benzer şekilde işliyor. Bazı insanlar telefonlarını güncellemeyi tercih ederken bazıları etmiyor. Telefon aynı kalıyor ancak özellikleri farklı oluyor.
Blockchain teknolojisini kullanan herkes kripto para oluşturmaya çalışmıyor. Bazı insanlar daha büyük, daha iyi ve daha fazla şey yapabilen blockchain'ler oluşturmaya çalışıyor. Bunun en iyi bilinen örneği Ethereum.
Gerçek Bir "Para Birimi" Değilse Kripto Para Nedir?
Kripto para dünyayı değiştirir mi sorusu üzerinden konuyu ele aldığımızda Ethereum'un yaratıcısı Vitalik Buterin'in Bitcoin'den daha ileri bir blokchain yapmak istediğini görüyoruz. Sadece dijital para birimi olmaktan fazlası olacak bir platform oluşturmak istemiş.
Kripto para nedir dendiğinde Ethereum'un Bitcoin'den farklı olarak kullanıcılarına dApp'ler ve akıllı kontratlar oluşturma imkanı sunduğunu görüyoruz. Akıllı kontratlar kripto para alım satımı dahil olmak üzere pek çok farklı işlem için kullanılabiliyor. Maaş ödemesi, araç kira kontratı hatta ev satın alımında kullanılabiliyor.
Not: dApp'ler normal uygulamalara (Facebook, Google veya Twitter) benzer ancak merkezi bir sunucuda değil blockchain'de çalışırlar. dApp'ler hakkında daha fazla bilgiye "dApp Nedir?" rehberi üzerinden ulaşabilirsiniz.
Kripto para nedir konulu rehberimiz için şöyle açıklayalım; Bitcoin online bankacılık uygulamasının yerini almak istiyorsa Ethereum tüm diğer uygulamaların yerini almak istiyor? Ne demek istediğimi anlıyorsunu değil mi? Kripto para dünyayı değiştirir mi sorusu için çok önemli bir nokta.
Ethereum'un blockchain teknolojisini kullanma şekli pek çok insan tarafından kripto para birimlerinin geleceği olarak görülüyor. Ethereum bir sonraki büyük olay!
"Kripto Para Nedir?" rehberimizin haricinde Bitcoin ve Ethereum hakkında bilgi almak için Ethereum vs Bitcoin rehberimize göz atabilirsiniz.
Şimdiye kadarşu sorulara cevap verdik;
- Kripto para nedir?
- Kripto para ne zaman ortaya çıktı?
- Ana kripto para birimleri neler?
Sıra geldi başka bir önemli soruya.
Kripto Paralar İyi mi Kötü mü?
Kripto paralar iyi mi sorusuna verilebilecek cevaplar:
- Saydamlar: Kripto para blockchain'i kullanan herkes yapılan tüm işlemleri görüntüleyebilir. Başka kullanıcılara güvenmeniz gerekmez.
- Kişisel kontrol: Her kullanıcı kendi parasından sorumludur, kullanıcıdan başka kimse erişim sağlayamaz. Hatırlarsanız merkezi olmayan yapıdan bahsetmiştik. Bankaya paranızın kontrolünü vermekten farklıdır.
- Herkes içinler: Kriptopara birimleri dünyadaki herkes tarafından kullanılabilir. Bankaların kimin hesap açabileceği konusunda kuralları vardır. Kriptoların yoktur. Dünya çevresinde banka hesaplarına erişimi olmayan iki milyar kişi bulunuyor!
- Hızlıdır: Bitcoin alım satımı bazen on dakika bazen yaklaşık bir saat sürer. Çoğu bankada uluslararası banka transferi 1-5 gün sürer.
- Güvenlidir: Kripto para blockchain ağı binlerce bilgisayardan oluştuğu için hacklenmesi imkansıza yakındır.
Kripto paralar kötü mü sorusuna verilebilecek cevaplar:
- Dengesiz olabiliyor: Kripto para birimlerinin herkes kullanmadan önce daha da popülerleşmesi gerekiyor. İtibari para birimlerinin devlet desteği bulunduğu için popülerleşmesi gerekmiyor. Sahip olduğunu kripto para birimi popülerliğini kaybederse kullanamayabilirsiniz.
- Kaybettiğinizde geri dönüşü yok: Kripto paranız kaybolursa veya özel anahtarınızı kaybederseniz geri alamazsınız. Şikayet için Bitcoin'i arayamazsınız. Unutmayın; bir banka değil.
- Suçlular seviyor: Suçluysanız belki kötü bir şey olmayabilir ama geri kalanlarımız için öyle! Kripto para hesapları gizli olduğundan insanlar suç için kullanabiliyor. İnsanlar suçluların ve teröristlerin kullandığını görürse kripto para kullanmak istemeyebilirler.
Kripto para nedir sorusuna yanıt verdiğimiz rehberimizi bitirmeden önce bir soruya daha cevap verelim.
En Trend Bulgular
Kripto Para Borsalarıyla alakalı kapsamlı yazılarımızı, rehberlerimizi ve eğitici yazılarımızı inceleyin. Bilgi sahibi olun ve buna göre karar verin!
Son Sözler - Kripto Para Dünyayı Değiştirir mi?
Hayatta kime güvendiğimiz konusunda çok dikkatli olmalıyız. Çoğu insan sadece ailelerine ve arkadaşlarına güveniyor. Özel bilgilerimizi sokaktan geçen yabancılara güvenmediğimiz için vermeyiz. Ancak banka hesabı açarken veya internette bir şey satın alırken tam olarak bunu yapıyoruz.
Bankalara, devletlere ve üçüncü partilere çoğu zaman güvensek de her zaman güvenemeyiz.
2008'de dünya ekonomisi çöktü. Bankalar kendilerine güvenilerek verilen parayı çok kötü kullandı. Dünya devletleri milyonlarca insanın ciddi paralar kaybetmesine engel olamadı.
2008'de başka bir şey daha oluyordu; Bitcoin oluşturuluyordu. Tesadüf mü? Bence değil.
Kripto para birimleri gücü bankalardan ve devletlerden alıp bize geri veriyor. Ayrıca modern bankacılık sistemlerini dışında bırakılmış tüm insanlar için umut sağlıyor.
Afganistan gibi ülkelerde "kripto para nedir?" sorusunun neleri beraberinde getirebileceğini düşünün. Afganistan'da yetişkinlerin sadece %10'u banka hesabına sahip. Çoğu erkekler tarafından kontrol ediliyor. Afgan kadınları için kripto para nedir? Özgürlük.
Suriye, Yemen ve Libya iç savaşta. Bu ülkelerde yaşayan insanlara doğrudan yardım gönderildiğini hayal edin. Bir Suriyeli için kripto para nedir? Dünyanın geri kalanıyla, yardım etmek isteyenlerle bir bağ.
Son olarak...
"Kripto para nedir?" gibi sorular sorduğumuzda aslında "kripto paranın benim için önemi ne?" sorusunu sormuş oluyoruz. Cevap şu; kripto para paranızın kontrolünü size veriyor. Kripto paralar sizi uluslararası ücretsiz takas yapabileceğiniz büyük bir global ailenin parçası haline getirirken dünyayı da daha iyi bir yere dönüştürüyor.
Ne düşünüyorsunuz? Kripto dünyasısize göre mi? Bir borsaya girip alım satım yapmaya hazır mısınız?
Makale Uzmanları ve Analistleri Hakkında
