Yıl 2018 - blockchain ile ilgili konulara yabancı olanlar bile büyük ihtimalle Ethereum hakkında bir şeyler duymuştur. Ethereum 70 milyar dolarlık büyük bir piyasa değeriyle ikinci büyük kripto para. Ethereum’u anlamak için, öncelikle smart contract nedir (akıllı kontrat) anlamalıyız.
İLGİNÇ BİLGİ
Ethereum yalnızca bir para birimi değil. Aynı zamanda üzerinde başka blockchain uygulamalarının da oluşturulmasına izin veren bir platform. Ethereum platformu Ether denilen bir para birimini kullanır, bununla da işlemler gerçekleştirilir.
Ethereum blockchain’i Bitcoin blockchain’i gibi işler. Bir bilgisayarlardan (ya da nodlardan) oluşan ağ genel ağda olan takasları onaylaran bir yazılımı çalıştırır.
Ether normal bir para biriminden çok bir tür yakıt gibi çalışır. Nasıl arabanızda dizel ya da benzin kullanırsınız, aynı şekilde akıllı kontratlar ve diğer uygulamalar için de Ether kullanırsınız. Bu işlemler Ethereum blockchain’i üzerinde olur.
Bütün bunları aklınızda tutmanızı istiyorum çünkü bu Ethereum blockchain’i üzerindeki en temel ürünleri anlamanızı sağlayacak. Bu ürünün adı akıllı kontrat. Artık bir çok kripto para bunları kullanıyor. Ethereum’un popülerliğinin geliştiği görüldükten sonra artık “akıllı kontrat nedir?” sorusu son zamanlarda kripto dünyasında çok fazla sorulmaya başlanan bir soru oldu.
Smart contract nedir? Daha derinlemesine bir bakalım…
Did you know?
Abone Olun - Her hafta yeni açıklayıcı kripto videoları yayınlıyoruz!
Layer 2 Scaling Solutions Explained With Animations
İçindekiler
- 1. Smart Contract Nedir: Bu Rehberde Ne Bulacaksınız
- 2. Smart Contract Nedir: Whenpadding- Akıllı Kontratlar İcat Edildi Mi?
- 3. Akıllı Kontrat Nedir?
- 4. Akıllı Kontrat Nedir: Bir Akıllı Kontrat Nasıl Çalışır?
- 5. Smart Contract Nedir: Akıllı Kontratlar Şu Anda Ne İçin Kullanılmakta?
- 5.1. Sigorta Şirketleri
- 5.2. Sağlık Sistemleri
- 5.3. Devletler
- 5.4. İşletme Yönetimi
- 5.5. ICO’lar
- 6. Smart Contract Nedir: Akıllı Kontratlar Nasıl Oluşturulur?
- 7. Smart Contract Nedir: Akıllı Kontratlar Dünyayı Nasıl Değiştirecek (Sonuç)
Smart Contract Nedir: Bu Rehberde Ne Bulacaksınız
Bu rehberin amacı akıllı kontratın ne olduğunu ve akıllı kontratların nasıl işlediğini anlamaktır.
Şu Anda Etkin Olan Güncel Teklifler:Take advantage of this limited-time Bybit Holiday deal - complete quick tasks & claim up to $30,000! Use Bybit referral code (43654) while registering.
“Akıllı kontrat”ların kafa karıştırıcı olduğunu anlıyorum. Ancak bir kez açıkladığım zaman, düşündüğünüzden daha basit olduklarını anlayacaksınız.
Bu akıllı kontrat kontratlar rehberinin sonuna geldiğiniz zaman, artık bir daha asla “smart contract nedir” sorusunu Google’dan bakma ihtiyacı hissetmeyeceksiniz. Akıllı kontratların neden ve nasıl başladığını anlayacaksınız. Hangi kodu kullandıklarını ve nasıl kullanılarak toplumu sonsuza dek değiştirebileceklerini anlayacaksınız!
Daha teknik konulara girmeden önce akıllı kontratların tarihi hakkında konuşmamız önemli. Akıllı kontratların neden ve nasıl oluşturulduklarını öğrenirseniz blockchain dünyasındaki amaçlarını da daha kolay anlarsınız.
Smart Contract Nedir: Whenpadding- Akıllı Kontratlar İcat Edildi Mi?
1994’te Nick Szabo (bir kriptograf) kontratları bilgisayar kodu kullanarak kaydetme fikrini düşündü. Bu kontrat belli koşullar gerçekleştiği zaman otomatik olarak aktif olacaktı. Bu durumda da potansiyel olarak belli üçüncü partiler (bankalar gibi) devreden çıkabilecekti.
Ama neden? Cevap son derece basit - çünkü artık daha fazla güvenilir bir üçüncü partiye takas ederken ihtiyaç duymayacaksınız. Bunun yerine kontratlar (işlemler) kendi kendine çalışan ve bir ağ üzerinde bulunan durumlar olacak. Bu kontratlar tamamen bilgisayarların kontrol ettiği bir ortamda bulunacak.
Havalı bir fikir, değil mi? Szabo bu fikir üzerinde yıllarca çalıştı ve sonunda “Smart Contracts: Building Blocks for Digital Free Markets” adlı bir kitap bile yazdı. Tek sorun 1994 yılında blockchain teknolojisinin henüz var olmamasıydı.
Ama şimdi var!
2009 yılında Bitcoin ilk blockchain teknolojisini tanıttı. 2015 yılında Ethereum akıllı genç bir adam olan Vitalik Buterin tarafından oluşturuldu ve ilk çalışan akıllı kontratlar olarak meydana geldi. Smart contract nedir, bu noktadan sonra daha net bir biçimde anlaşıldı.
(Blockchain teknolojisi hakkında daha fazla bilgi için, Açıklamalı Blockchain rehberimize göz atın.)
Alakalı konular hakkında kapsamlı bilgi mi arıyorsunuz? Sizin için benzer yazılar topladık. Göz atın!
Akıllı Kontrat Nedir?
Sizlerin yalnızca smart contract nedir öğrenmenizi değil, aynı zamanda ne olduklarını da hatırlamanızı istiyorum. Bunu yapmak için de üç ana notkayı belirtmek istedim. Bunları okumalı ve akıllı kontratların ne olduğunu hatırlamalısınız:
Bir akıllı kontrat iki taraf arasında geçen bir anlaşmanın bilgisayar kodu halinde bulunmasıdır. Blockchain üzerinde çalışırlar, bu yüzden halka açık bir veritabanındadırlar ve değiştirilemezler.
Akıllı kontratta bulunan takasın işlemi blockchain üzerinde olur. Bu da üçüncü bir parti olmadan otomatik olarak gönderildiği anlamına gelir. Bu da hiçkimseye ihtiyaç duymayacağınız anlamına geliyor!
İşlem ancak takasın koşulları yerine geldiği zaman gerçekleşir. Üçüncü bir parti yoktur. Güvenle ilgili bir sorun yaşamazsınız.
Akıllı Kontrat Nedir: Bir Akıllı Kontrat Nasıl Çalışır?
Evet, akıllı kontratlar gerçekten de nasıl çalışır? Smart contract tam olarak nedir anlamak için bunu oturtmalıyız.
Cevabı bulmak için ilk önce akıllı kontratların nasıl kullanılabileceklerine bakmalıyız:
John’un, Mike’ın evini almak istediğini farzedelim. Bu anlaşma Ethereum blockchain’i üzerinde akıllı kontrat kullanılarak oluşturulur. Bu kontrat John ve Mika arasında olan bir anlaşmayı içerir.
En basit şekliyle, anlaşma şuna benzeyecektir: “NE ZAMAN John Mike’a 300 Ether öderse, O ZAMAN John evin sahipliğini elde edebilir”.
Bir kez bu akıllı kontrat anlaşması yerine konuldu mu, artık değiştirilemez. Bu da Mike’a ev için 300 Ehter ödedikten sonra artık John’un güvende hissedebileceği anlamına gelir.
Bu senaryoda akıllı kontrat kontrat kullanılmasaydı, Mike ve John bir sürü üçüncü partiye para vermek zorunda olacaklardı. Bunlar banka, avukat ve emlakçı olabilir.
Harika, değil mi? Artık komisyon ödemeye son. Avukat beklemeye son. Brokerin anlaşmayı işleme almasını beklemek de yok! Bu akıllı kontratların kullanımına verilebilecek sayısız örnekten sadece bir tanesi.
Akıllı kontratlar anlaşma sırasında ortaya konulan şartlar gerçekleştiğinde otomatik olarak devreye girerler. Bu da banka, emlakçı ya da devlet gibi bir üçüncü partiye ihtiyaç duyulmayacağı anlamına gelir.
Bu Nasıl Mümkün?
Daha önce dediğim gibi, bu konuda teşekkür etmemiz gereken yer blockchain. Blockchain teknolojisi sayesinde, akıllı kontratları merkezi olmayan bir hale getirebiliriz ve böylece adil ve güvenilir olurlar. Merkezi olmayan derken, banka, broker ya da devlet gibi hiçbir üçüncü partiye ihtiyaç duymamalarından bahsediyorum.
Blockchain ise birden fazla bilgisayarın paylaştığı bir veri tabanıdır. Bunlara nod denir. Çok farklı insanlara aittirler. Bu yüzden de hiçbir kişinin ya da şirketin üzerlerinde kontrolü yoktur.
Bu da hacklemenin neredeyse imkansız olduğu anlamına geliyor. Hackerın nodların yarısından fazlasını hacklemesi gerekmektedir. Bu yüzden akıllı kontrat güvenli bir biçimde ve otomatik olarak kimsenin onları değiştirmesine izin vermeden işlem yapabililer! Şimdi artık akıllı kontrat hakkında daha da fazla şey biliyorsunuz!
Artık sonunda ürünler ve hizmetler karşılığında ödediğimiz depozitolar konusunda güvende hissedebiliriz - arada güven meselesi yok. Aracıları ortadan kaldırmak smart contract nedir anlamak için önemli bir konudur.
Smart Contract Nedir: Akıllı Kontratlar Şu Anda Ne İçin Kullanılmakta?
Daha önce söylediğim gibi, Mike ve John’un ev satışı akıllı kontratların kullanılabileceği tek senaryo değil. Akıllı kontratlar herhangi bir takas işlemi için kullanılabilir - finansal olmak zorunda bile değil.
Akıllı kontratlarda imkanlar sınırsız. Halihazırda finansal takaslar, hizmetler, sigortalar, kredi onayları, yasal işlemler ve hatta crowdfunding anlaşmaları (ICO’lar) için bile kullanılıyorlar.
Akıllı kontratların var olan belirli sektörlerde nasıl kullanıldıklarına ve gelecekteki sektörlerde de nasıl kullanılabileceklerine bir bakalım...
Sigorta Şirketleri
İki sigorta şirketi, Malta’daki Atlas Sigorta ve Fransa’dakş Axa sigorta akıllı kontratları 2017’de denedi. Uçuşları geç kalan havayolu müşterilerilerinin zararlarını karşılayan prototipler oluşturdular.
Bir örneğe bakalım:
John Los Angeles’tan NYC’ye uçmak istiyor. Axa sigortaya 5$ değerinde kripto para gönderiyor ve uçuş numarasını veriyor. Axa da akıllı kontrata 95$ gönderiyor. Yani 100$ değerinde bir akıllı kontrat var ortada.
Eğer John’un uçuşu zamanında gelirse, akıllı kontrattan Axa’ya 100$ aktarılıyor. Ancak eğer uçak geç kalırsa, akıllı kontrattan John’a 100$ gönderiliyor. Her şey otomatik.
Bu sayede çok fazla para ve zamandan tasarruf edilebiliyor. Aynı zamanda John’un Axa’ya parasını ödeyip ödemeediği konusunda güvenmesine gerek kalmadığı anlamına da geliyor. Biliyor ki eğer uçuş gecikirse, akıllı kontrat otomatik olarak ona 100$ ödeyecek.
Sağlık Sistemleri
Sağlık sistemleri veriyi güvenli biçimde kaydetmesi ve göndermesi için akıllı kontratları kullanıyor. Sağlık konularında smart contract nedir sorusunu daha iyi örneklendirebiliriz.
Daha şimdiden akıllı kontratların sağlık sektöründe kullanıldığının örneklerini Encrypgen gibi yerlerde görebiliyoruz. Bu müşteri verilerini güvenli bir biçimde göndermek için akıllı kontratları kullanan bir uygulama. Böylece üçüncü partiler veriye erişemiyor.
Bu şekilde müşteriler kendi verilerini kontrol edebiliyorlar. Eğer araştırmacılar hastaların verilerine ulaşmak istiyorlarsa, ödeme yapmak zorundalar. Sadece bu da değil, aynı zamanda müşteri de bu bilgilerinin onlara satılıp satılmaması konusunda onay verebiliyor.
Devletler
Devlet içinse akıllı kontratlar oy verme sistemlerinin tamamen güvenilir olması yolunda oldukça kullanışlı sistemler olabilir.
FollowMyVote gibi uygulamalar akıll kontratları ve blockchain teknolojisini kullanarak oyların çalınmasını önleyebilir. Oylama işlemi blockchain’e yazıldığı zaman, artık değiştirilemez. Oylama bittiği zaman akıllı kontrat oylamayı kazananın adresine bir token gönderecektir.
Bu şekilde seçimler her zaman adil olacaktır, bu da kazananın her zaman doğru olacağı anlamına gelir.
İşletme Yönetimi
İşletmeler büyük ölçüde akıllı kontratlardan faydalanabilirler. Maaşları yatırması için çalışanlara para vermek yerine, akıllı kontratları kullanabilirler.
İşletmeler basit bir biçimde NE ZAMAN tarih 20.03.18’i gösterirse, O ZAMAN John’a 2 ETH gönderilecek diyen bir akıllı kontrat hazırlayabilirler. Bu, John’un zamanında ödeme alacağı anlamına geliyor ve asla ödemesi gecikmeyecek. İşletme fayda görecek çünkü her şey otomatik, çok fazla zaman ve para tasarrufu yapacaklar!
Did you know?
Abone Olun - Her hafta yeni açıklayıcı kripto videoları yayınlıyoruz!
How to Avoid Crypto Taxes? (Legal Ways Explained)
- Çok düşük işlem ücretleri
- Olağanüstü işlevsellik
- Mobil ticaret uygulaması
- Çok rekabetçi işlem ücretleri
- Sezgisel mobil uygulama
- 100 kata kadar kaldıraç
- Önde gelen bir borsa platformu
- Alım satım yapılabilecek 500'den fazla farklı kripto para birimi
- İki faktörlü kimlik doğrulama
- 500'den fazla farklı kripto para birimi
- Güçlü güvenlik
- Düşük para çekme ücretleri
- İleri düzey özellikler
- Birden fazla takaslanabilir varlık sınıfı
- Makul ücretler
ICO’lar
Eğer blockchain kullanan kendi projenizi başlatmak istiyorsanız, projenizi Ethereum blockchain’i üzerinde inşa edebilirsiniz. Daha önce örneklendirmiştik. Ancak biraz paraya ihtiyacınız olacak!
Peki bu parayı nasıl elde edeceksiniz? ICO’lara hoşgeldiniz…
Bir ICO (Initial Coin Offering) bir tür crowdfunding sistemidir. Blockchain kullanan yeni uygulamalar için hazırlanmıştır. Akıllı bir kontrat oluşturuyorsunuz ve bu akıllı kontratta bir token oluyor. Tokeninizin ABC adında olduğunu düşünelim.
Projenizi başlatmak ve uygulamanızı geliştirmek için 10.000.000$’a ihtiyacınız var. Düşünelim ki 10.000.000$, 10.000 Ether’e eşit. Akıllı kontrata 100.000 ABC tokeni koymaya karar veriyorsunuz, ve her bir ABC tokeni de 0.1 Ether değerinde.
Bu şekilde, eğer bütün 100.000 ABC tokenini satarsanız, ihtiyacınız olan 10.000 Ether’e sahip olacaksınız, çünkü 100.000 x 0.1 = 10.000.
Şimdi, akıllı kontratta şöyle bir şey yazacaksınız: EĞER 0.1 ETH akıllı kontrata gönderilirse, O ZAMAN akıllı kontrat da 0.1 ETH gönderen adrese 1 ABC gönderecek. Bu şekilde, ICO’ya yatırım yapan insanlar her zaman doğru miktarda ABC tokeni elde edecekler.
İnsanlar neden ABC tokeni almak istesin?
İnsanların ICO’lardan token satın almalarının iki temel sebebi olur:
- Token uygulama oluşturulduktan sonra uygulamada kullanılabilir
- Proje popüler hale geldiği zaman tokenin fiyatı yükselebilir
ICO’ları Kickstarter’ların blockchain versiyonları olarak düşünebilirsiniz. Temel farklılık bütün crowdsale sürecini güvenli bir biçimde otomatikleştirmesidir.
Smart Contract Nedir: Akıllı Kontratlar Nasıl Oluşturulur?
Akıllı kontratlar birden fazla blockchain platformu üzerinde oluşturulabilir. Bunlara Ethereum ve NEO da dahil. Ethereum geliştiriciler için daha popüler bir seçim olduğu için sizlere de Ethereum’un akıllı kontratlarını anlatacağım. (Kripto dünyasında “Ethereum akıllı kontrat” ya da “Ethereum kontrat” gibi tabirlerin sürekli karşınıza çıkıp durmasının sebebi Ethereum’un popüler olması)
Akıllı kontratlar Ethereum’un orijinal kodlama dili olan Solidity ile oluşturulurlar. Burada Solidity nedir diye sormamız gerekli.
Eğer Solidity nedir öğrenmek istiyorsanız, Space Doggos adlı interaktif solditiy dersimizi deneyebilirsiniz! Smart contract nedir bu şekilde daha kolay öğrenirsiniz. Solidity’i öğrenmenin eğlenceli ve arkadaş canlısı bir yöntemidir. Bu dersteki adımları izleyerek kendi Solidity oyununuzu yazabilirsiniz. Solidity nedir öğrenmek için buraya bir göz atın.
Kripto Para Borsalarıyla alakalı kapsamlı yazılarımızı, rehberlerimizi ve eğitici yazılarımızı inceleyin. Bilgi sahibi olun ve buna göre karar verin!
Smart Contract Nedir: Akıllı Kontratlar Dünyayı Nasıl Değiştirecek (Sonuç)
Çoktan oluyor bile. Sizlere verdiğim örneklerden de görebilirsiniz ki akıllı kontratlar çoktan aracıları ortadan kaldırmaya başladı bile. Ayrıca gelecekteki uygulama alanlarında da potansiyeli görüyoruz. John ve Mike’ın ev satışını hatırlıyor musunuz? Bir emlakçıya, avukata ya da bankaya ihtiyaçları kalmamıştı. Smart contract nedir anlamışlar, ve bunu uygulamaya sokarak aracılardan kurtulmuşlardı.
Peki eğer akıllı kontratlar işlerini iyi yapıyorsa, belki de bir gün aracıların olmadığı bir dünyada yaşayabiliriz.
Peki ya o zaman ne olurdu?
Aracısız olmanın en iyi tarafı çok fazla parayı tasarruf etmemizdir. Yalnızca bu da değil, aynı zamanda kimseye güvenmek zorunda da kalmayacağız.
Potansiyel bir kötü taraf var tabii ki. İnsanlar işlerinden olabilir. Aracılar sizin bizim gibi gerçek insanlar. Neden bir insan akıllı kontratla halledebileceği bir iş için bir elemana para versin ki? Vermezler.
Tabii ki kimse geleceğin bize ne getireceğini bilemez. Tek yapabileceğimiz şey tahmin etmek ve öngörüde bulunmak. Gene de kendimizi her türlü sonuca hazır tutmalıyız.
Gördüğünüz gibi, akıllı kontratlar dünyayı komisyonsuz ve daha iyi bir yer haline getirebilir. Sahtekarlığı yok edebilir, aksamaları ortadan kaldırabilir ve genel olarak bir çok şeyin maliyetini düşürebilir. Ancak teknolojide ilerledikçe belli mesleklere olan ihtiyacımız da azalıyor. Artık bu rehberi okuduğunuza göre, şu soruya güvenle cevap verebilirsiniz: “Smart contract nedir?”
Akıllı kontratlar hakkındaki düşünceleriniz neler? Bize anlatın!
Bu sitede yayınlanan içerik herhangi bir finans, yatırım, alım satım veya başka bir türde tavsiye verme amacı taşımaz. BitDegree.org herhangi bir kripto para türünü almanız, satmanız veya saklamanız için sizi desteklemez ya da tavsiyede bulunmaz. Finansal yatırım kararları vermeden önce finans danışmanınıza danışın.
Makale Uzmanları ve Analistleri Hakkında
